Jak rodził się hip-hop w PRL? Część II: Breakdance

Drugim po DJingu elementem kultury hip-hop w Polsce, który narodził się w PRL jest b-boying, czyli breakdance, który pokazywany w programie Jarmark i Teleranku nosił nazwę „taniec połamaniec” i doczekał się Mistrzostw Polski.

BREAKDANCE:  MISTRZOSTWA POLSKI 1985-1998

    W czasach propagandy sukcesu dzięki inwestycjom powstawało coraz więcej blokowisk. Otrzymanie mieszkania nie stanowiło już problemu. Aby poprawić szarość miejskich blokowisk, na osiedlach mieszkaniowych urządzano oficjalne plenery plastyczne z udziałem mniej lub bardziej znanych malarzy. Ich owocem były malowidła na ścianach bloków, rzeźbiarskie mozaiki w bramach i nowoczesne rzeźby na trawnikach.        

W latach 70-tych najczęściej wykorzystywano technikę murales– powstałą w latach 20-stych XX wieku, związaną z meksykańską rewolucją ludową. Twórcy muralespo II wojnie światowej zyskali sławę szczególnie w krajach bloku socjalistycznego jako twórcy zaangażowanej sztuki dla mas. Ich realistyczne kompozycje przedstawiały ludzi walki, pracy, nauki, przywódców rewolucyjnych i komunistycznych. Dlatego władze PRL łaskawym okiem patrzyły na  wielkoformatową formę graffiti i wspierały ją oficjalnie (na zdjęciu: osiedle w Słupsku). Niestety z powodu marnej jakości farb, niewiele z tego zachowało się do naszych czasów, a i hiphopowe graffiti nie miało szans na rozwój.

        Lepsze warunki miał breakdance – dzięki telewizji. Pierwszym teledyskiem wyemitowanym zimą83/84zostałStreet Dancegrupy BREAK MACHINE. Ten utwór byłhitem na Zachodzie i dlatego Krzysztof Szewczyk prezentował go w Przebojach Dwójki. Dotarł też na 40 miejsce radiowej Listy Przebojów Programu III. Słychać go było nawet na dyskotekach. Falę mody na breakdance rozwinął program Jarmark, który wymyślił mu polską nazwę: taniec-połamaniec. Tej nazwy użył też Franek Kimono w piosence Breakdance. W Jarmarku mogliśmy oglądać Up Rock legendarnych Rock Steady Crew. Później na przegrywanych kasetach wideo pojawił się film Beat Streetz ich udziałem, pokazujący początki kultury hip-hop i rzeczywistość Bronxu w początku lat 80-tych. Piotr „Piter” Błaszczyk z Zagnańska pionier kieleckiego b-boyingu wpomina: Zdobycie jakiegokolwiek materiału wideo graniczyło niemalże z cudem. Również problemem było odtworzenie zdobytej już taśmy wideo. Jedyną opcją było zostawanie po godzinach otwarcia na terenie sklepu Pewex(jedyne sklepy w PRL zaopatrzone w zachodnie towary, które można było kupować tylko za dewizy – dolary, marki itp. – przyp. AB) w Kielcach. To tam właśnie można było obejrzeć cokolwiek, gdyż wtedy wideo prywatnie w mieszkaniach przeciętnego człowieka nie istniało!

1985 Piotrków Trybunalski – pierwsze Mistrzostwa Polski

 Młodzi ludzie z PRL mieli możliwość tańca w Miejskich Ośrodkach Kultury, które organizowały konkursy tańca disco.  Pierwszy odbył się w 1985 roku w Kielcach.

Piotr Błaszczyk: Dwie ekipy, które zaczęły tzw. bitwy były właśnie w Zagnańsku, jeden zespół był dwuosobowy drugi trzyosobowy i zaczęliśmy na dyskotekach ze sobą rywalizować.

1986 FLASH BOYS z Gniezna

  W 1985roku, gdy startowały mistrzostwa Polski w tańcu Disco, Rap i Break Dance, dominowali reprezentanci centralnej Polski. Spośród paru tysięcy tancerzy wygrał Jarosław Staniek (ur. 1964), który przeprowadził się z Sandomierza do Warszawy aby studiować na Politechnice, bo chciał budować mosty. Zyskał powodzenie u dziewczyn i darmowy wstęp do dyskotek. Został choreografem.

Jarosław Staniek: Ktoś z Berlina Zachodniego przywiózł młodzieżowy magazyn Bravo, który lansował breakdance. Próbowaliśmy się wtopić w tę subkulturę, ale ja nie czułem się do końca breakdance’owcem. Nie tańczyłem na ulicy z czapką, żeby zarobić, ale po to, żeby pokazać kilkuminutowe scenki, coś ludziom przekazać

    Kolejne miejsca zajęli: Maciej Byczewski(Byku) z Sieradza i Supeł z Kielc. Maciej Kiełpiński (Kiełpo, ur. 1969): Sam udział w tej imprezie maksymalnie podnosił prestiż każdej ekipy. W Gnieźnie grupa która dostąpiła tego niewątpliwego zaszczytu nosiła nazwę Flash Group, choć nie odniosła żadnego znaczącego sukcesu, to jednak jako pierwsza zaistniała na ogólnopolskiej arenie od początku prowadzona przez Jerzego Jeżka, zwanego dalej Ramo.

    Obok Piotra Błaszczyka (2 miejsce), ta sama trójka zwyciężyła w mistrzostwach rok później.W1986roku powstała też pierwsza szczecińska grupaBE BOP.Tańczyli electric boogie i trenowali w klubie Atut. Podczas występów grupa występowała w strojach wzorowanych na ubiorach z okresu Księstwa Warszawskiego i pierwsza w Polsce wprowadziła stop-klatkę do swojego stylu. W mistrzostwach Polski w Piotrkowie Trybunalskim zajęła pierwsze  miejsce.

W 1987roku BE BOP rozpadła się. Jej członkowie – Zbyszek Ciesielskii  Jacek Czerkies założyli nowy skład o nazwieB.B. RAP.Wśród jego nowych członków byli Stogo i Lando. Na kolejnych mistrzostwach Polski w Piotrkowie B..B. RAP zajęło II miejsce przegrywając jednym oczkiem z FLASH BOYS (Gniezno), a pokonując ekipy z Włocławka i Koszalina. Solo zwyciężył najlepszy wówczas gnieźnieński elektryk Sindbad. Jego konkurentami byli: Kuba, Kaszub, Miciu (Włocławek), Eryk, Stogo i Landos (Szczecin), a mimo braku dostępu do materiałów z Zachodu turniej stał na wysokim poziomie.

BE BOP: od lewej od góry: Tomasz Wieczorek, Stylian Tomow, Paweł, Tomasz Landowski (Lando), Jacek Czerkies (Kolor), Kuba Żurawiecki (Żuraw), Bąbel, Eryk Zaremba, Zbyszek Ciesielski, Piotr Żogo (Stogo), Mirek Burza.

Rok 1988 przyniósł najciekawsze dotąd mistrzostwa – pokaz dał aktualny mistrz Europy Robert Gimbusha, który jako pierwszy pokazał Polakom jak się kręci bańkę i inne figury, które dziś należą do podstawowych. Zaczęła się ostra jazda na figury. Jako pierwszy kilka z nich opanowałStogo, który wygrał solo. Grupowo dzięki pomysłowości i akrobatyce znów zwyciężyli FLASH BOYS wyprzedzając trzyosobową ekipę z Białegostoku. III miejsce zajął SCRAP BEAT z Włocławka.

W1989 roku odbywające się wcześniej w różnych miastach Mistrzostwa Polski Disco Rap Breakdance zostały na stałe wpisane do kalendarza Miejskiego Domu Kultury w Szczuczynie, bo odbyły się tam trzeci raz z rzędu. Co ciekawe, Break Partner i Electric Boogie zaliczono do jednej kategorii. ZwyciężyłMariuszSadowskize Zbójnej, bo jako jedyny wykonał mało wówczas znana figurę 99. W kategorii Breakdance Formacja wygrali młodzi chłopcy z  MGDK Iława. Rok później konkurs zdominowali ludzie z Zambrowa – indywidualnie wygrał tańczący electric boogieSebastian Słaby, a zespołowo formacja FOLLOW ME. Dopiero w1991roku wprowadzono 2 osobne kategorie:Break ParteriElectric Boogieprzez co turniej przedłużył się do 3 dni – zwłaszcza, że po raz pierwszy rozegrano eliminacje, półfinał i finał. Zaciętą rywalizację z udziałem m.in. tancerzy zza wschodniej granicy wygrałDariusz Dąbkowskiprzed reprezentującym gospodarzy debiutantem –Robertem Muczyńskim(MDK Szczuczyn). III miejsce zająłPasiacze Szczecina, a jego koledzy – Stogo, Lando i Dobry w kategorii break-dance zajęli odpowiednio II, III i V miejsce. Jako formacja najlepsi okazali się WAMB-3 z Przasnysza, którzy obronili swój tytuł mistrzowski w1992roku. Wówczas po raz pierwszy zatrudniono sędziów z oficjalnych organizacji tanecznych, przez co turniej podzielił się na 12 kategorii. Jednak indywidualnie I nagrody nie przyznano, a zwycięzca sprzed roku – Rafał Dąbkowski musiał zadowolić się II miejscem.

5 VI 1993 Mistrzostwom towarzyszył koncert MR DANCE, czyli nowej grupyPawła Stasiaka(ex PAPA DANCE), oraz Marek Sierocki, który poprowadził dyskotekę i pokaz gwiazd. Tytuł mistrzowski bez głosu sprzeciwu trafił do BOYS FROM THERE z Piotrkowa Trybunalskiego, którzy pojawili się w Szczuczynie dośc niespodziewanie. Indywidualnie zwyciężył młody tancerzMarek Laszuk.

4 VI1994do mistrzostw zgłosiła się rekordowa liczba 300 tancerzy, przez co wzrosła też ilość kategorii. W kategorii Electric Boogie formacje zwyciężył duet ROZTAŃCZONE PIOTRKI z Olsztyna, a członek tego duetuPiotr Fedorowiczwygrał także indywidualnie. W kategorii Breakdance Parter wygrał najmłodszy z Olsztynian –Michał Olszewski, oraz formacja WAMB-3, która swój trzeci tytuł przypieczętowała także kolejną nagrodą honorową dla najlepszej grupy turnieju.

Maciej Kiełpiński: Był to pierwszy turniej na jakim byłem. jako gwiazda wieczoru pojawił się Nazar oraz Hirek Wrona jako DJ. Jednak to nie oni byli główną atrakcją konkursu, a grupa Crazy Crew z Gniezna na czele z Dariuszem Foeresterem (DJ Lary). Formacja zaszokowała swoją oryginalnością, i humorem. Otrzymali oni honorową nagrodę za najbardziej zabawną i oryginalną grupę w historii mistrzostw w Szczuczynie, oraz zajęli drugą lokatę w kategorii Rap formacje młodzieżowe. Niesamowitą furorę na turnieju zrobił Lary, który to na pewno do dziś utkwił w pamięci wielu widzów, a już na pewno w mojej. To chyba właśnie jego styl, zachęcił mnie do tańca i do dziś to właśnie jego cenię jako najlepszego znawcę tańca współczesnego. PEACE. Niestety nie udało mi się znaleźć wiarygodnych faktów na temat turnieju w roku 1995, sam również niewiele pamiętam, jednak turniej ten pamiętam jako turniej najbardziej oryginalny ze wszystkich, a to na pewno za sprawą licznej ekipy z Gniezna na czele z Larym.

DJ Laryz Gniezna poprowadził dyskotekę podczas mistrzostw w1996 roku, na które przyjechała najlepsza wówczas polska ekipa SCRAP BEAT z Włocławka – zdobywcy I miejsca w kategorii formacja, oraz indywidualnej (SławomirSalomoński). W kategorii dziecięcej wygrałBartek Guberskiz Grajewa. A najciekawsze, że najlepszym tancerzem electric boogie indywidualnie i drużynowo zostałRobert Kryla(ur. 25 I 1975)z Poznania – ten sam, który rok później z castingu dostał się do pierwszego polskiego boysbandu JUST 5!

    7 VI 1997z powodu konkurencyjnych imprez Mistrzostwa przyciągały już coraz mniej uczestników, a zdominowali je weterani jakPiotr Mastalarekz Olsztyna, który w kategorii electric boogie zachwycał nieprzewidywalnymi ruchami. W kategorii break dance wygrali BREAK BOYS z Przasnysza, orazJuliusz Bordenz Ciechanowa, który indywidualnie niewielką różnicą punktów wyprzedziłTomasza Kozłowskiegoz Włocławka. Rok później ta kategoria świeciła pustkami (w przeciwieństwie do np. kategorii rap solo, która pod względem chętnych przerosła oczekiwania organizatorów). I nagrodę zdobyli BREAK BOYS – jedyna (!) startująca formacja. Zresztą w kategorii indywidualnej chłopcy z Iławy pokłócili się z organizatorami, którzy nie przyznali im żadnego z nagradzanych miejsc. W efekcie I nagrodę zdobyłFilip Drążkowskiz Piły. W kategorii electric boogie tytuł obronił niezawodnyPiotr Mastalarek. Były to ostatnie Mistrzostwa Polski, bowiem od1 stycznia 1999rządJerzego Buzka(który w PRL był zarejestrowany jako źródło tajnych służb aż pod 2 pseudonimami!) wprowadził nowy podział administracyjny kraju na większe województwa. W efekcie należący dotąd do województwa łomżyńskiego Szczuczyn znalazł się w dużym województwie Podlaskim i stracił źródła finansowania imprez kulturalnych.

Tymczasem 5 lutego 2005 na deskach Teatru Muzycznego w Gdyni premierę miał musical 12 ławek, według pomysłu Jarosława Stańka (na zdjęciu), Macieja Korwina, Macieja Florka, Marcina Peżynę, oraz producenta muzycznego Piotra Ostaszewskiego. Tytułowe 12 tematów to m.in. Polska, Duma, Wolność, Impreza, Jedzenie. O muzyczną warstwę projektu zadbali: SISTARS, Kaszalot, RDW, Tede, Mateo, Dj 600 V, Numer Raz, R!codeh, Marika, Rufin MC, Norbullo, Zag.Mad.Fany oraz O.S.T.R, a ścieżkę dźwiękowa wydała wytwórnia Wielkie Joł.

Więcej o historii rodzimego hip-hopu w ksiązce Historia kultury hip-hop w Polsce 1977-2013 dostępnej tutaj.