Huna w Starym Testamencie o.19 Religia monoteistyczna i Biblia cz.2

Wyjście z Egiptu Hebrajczyków jako wyznawców boga Atona po religijnej rewolucji amarneńskiej Echnatona było jednym z licznych wyjść w przeciągu stuleci.

Huna w Starym Testamencie, Materiały Zebrane, Religia monoteistyczna i Biblia.

Wyjście z Egiptu religii monoteistycznej

Wyjście z Egiptu Hebrajczyków jako wyznawców boga Atona po religijnej rewolucji amarneńskiej Echnatona było jednym z licznych wyjść w przeciągu stuleci.

Wyjście z Egiptu, a raczej liczne wyjścia i wejścia wschodnich najeźdźców do kraju piramid, następowały w ciągu stuleci. Beduini, nomadowie szukali w zamożnym Egipcie pożywienia i zarobku, chronili się tu przed groźnymi przeciwnikami. Zbieranina wojowniczych Celtów Hyksosów przeważnie z Kanaanu, zdobyła nawet panowanie nad krajem faraonów. Byli to, jak nazywali ich Egipcjanie, Hyksosi, czyli Celtowie-Pasterze, Władcy Obcych Krajów, nazwani w Biblii Izraelitami. Założyli mocno obwarowaną stolicę w Awaris, rządzili w Egipcie mniej więcej w latach (1675-1550) pne, tworzyli XV i XVI dynastię. Około 1550 roku pne Hyksosi zostali pozbawieni władzy i ich główne siły opuściły Egipt. Ale nie wszyscy, część Hyksosów pozostało i ostateczne ich usunięcie i wygonienie z Egiptu nastąpiło później, nawet około 1540 r. pne. Należy nadmienić, że w datowaniu historii Egiptu występuje pewna niejednoznaczność, ponieważ źródła podają nieco rozbieżne daty okresu rządów poszczególnych władców.

Ostatecznego wyparcia okupujących Egipt przez dwa stulecia Hyksosów dokonał faraon Ahmose, założyciel XVIII dynastii, z początków Nowego Państwa. Syn Sekenenre Tao II i królowej Ahhotep I, brat Kamose. Panował w latach około (1550–1525) pne. Całe jego panowanie przebiegało pod znakiem zmagań o zjednoczenie Egiptu i wyzwolenie obszaru Delty spod władzy Hyksosów oraz przywrócenie wpływów Egiptu w Nubii i Kanaan. W ciągu dwudziestu pięciu lat panowania dokończył dzieło zapoczątkowane przez swego ojca i brata z XVII dynastii tebańskiej, którzy zapoczątkowali zjednoczenie Egiptu i całkowite zniesienie władzy Hyksosów.

Decydującą wojnę z Hyksosami wygrał wcześniejszy faraon Kamose, brat Ahmose. Swoją wojnę z Hyksosami Kamose określa jako patriotyczną powinność i wynik narodowej dumy. W swoich wypowiedziach uskarżał się, że „w Tebach okrążony jest od południa przez Nubijczyków, a od północy przez Azjatów, a każdy z nich odrywa coraz to nowe ziemie, dzieląc jego ląd, a wolą jego jest ocalić Egipt i porazić Azjatów”. Kamose sprawował władzę tylko trzy lata. Pochowany został w królewskiej nekropoli Dra Abu al Naga. Mógł to być ten faraon opisany w Biblii, który gonił Hyksosów-Izraelitów, aż do Morza Czerwonego. Tam przywódca Hyksosów, którego można określić jako czarnego maga Mojżesza, za pomocą magii i z pomocą jego boga Jahwe-Marduka, rozdzielił morskie wody i pozwolił Izraelitom uciec, zatapiając cześć armii egipskiej. Wcześniej natomiast za pomocą czarnej magii zesłał na Egipt plagi. Kamose mógł zginać w czasie walk lub pogoni za Hyksosami.

Egipski papirus zwany “Papirus Ipuwera” opisuje plagi, jakie Hyksosi zesłali na Egipt oraz wyjście Hyksosów z Egiptu, pokrywa się to z opisem biblijnym plag Mojżesza oraz z wyjściem Izraelitów z Egiptu.

Według Biblii pobyt w Egipcie obcych, wczesnych Hebrajczyków-Kananejczyków, czyli Hyksosów Izraelitów trwał 400 lat. Można z tego wyciągnąć wniosek, ze ich początek osadnictwa w Egipcie nastąpił dużo wcześniej przed przejęciem władzy i całkowitym opanowaniem Egiptu.

Przyjęli miejscowe obyczaje, ale Egipcjanie żywili do nich nienawiść. Po zaciekłych walkach miejscowi w końcu zwyciężyli i wygnali „obcych”. Badacze starożytności uważają Hyksosów za „Protoizraelitów”. Jeden z przywódców tych najeźdźców z Azji nosił imię przypominające biblijnego patriarchę – Jakub-Har. Hyksosi stanowili zbieraninę wielu ludów, oprócz Celtów, było też wśród nich wielu Semitów. Główną grupę mieszkających w Egipcie Semitów stanowili Akadyjczycy, jeszcze z przed migracji do Mezopotamii. Pamięć o wyczynach Hyksosów przetrwała w Azji Południowo-Zachodniej długo. Zapewne to ona zainspirowała biblijnych autorów do stworzenia opowieści o Józefie, synu Jakuba, którego faraon uczynił zarządcą całego kraju.

Możliwa jest natomiast inna interpretacja wydarzeń, którą przedstawił Jan Assmann, współczesny niemiecki egiptolog. Zwrócił uwagę na relację egipskiego historyka i kapłana Manetona, która przetrwała w dziełach innych antycznych autorów, przede wszystkim żydowskiego historyka Józefa Flawiusza żyjącego w latach 37-94 ne.

Maneton był egipskim historykiem i kapłanem z Heliopolis, tworzył około 280 lat pne, napisał trzyczęściową historię Egiptu. Jego historia zawiera wiele faktów, które naukowcy uważają za prawdziwe. Podzielił między innymi władców Egiptu na dynastie.

Maneton tworzył w III stuleciu pne, ponad tysiąc lat po czasach faraona reformatora, ale jego historia zawiera wiele faktów, które naukowcy uważają za prawdziwe. Pozostawił przekaz uznany przez niektórych za manifestację antysemityzmu. Widział w Semitach zło i nieszczęście jakie ta nacja ściągnęła ne Egipt.

W czasach Starożytnego Egiptu na Bliskim Wschodzie istniały dwie grupy Semitów. Najpierw byli to Akadyjczycy  w drugiej połowie III tysiąclecia pne, którzy podbili starożytny Sumer, a następnie Aramejczycy, którzy w drugiej połowie II tysiąclecia pne zaczęły przenikać do Mezopotamii i Syrii. Natomiast w Egipcie główną grupę mieszkających tam Semitów stanowili Akadyjczycy, jeszcze z przed migracji do Mezopotamii.

Słuszność stanowiska Manetona, co do ludności semickiej potwierdza obecna sytuacja w Egipcie. Koptowie, potomkowie starożytnych Egipcjan, rdzenni mieszkańcy Egiptu, zostali przez obecną napływową ludność semicką zepchnięci na margines i stali się marginalną mniejszością we własnym kraju. 

Maneton pisze, że oto nad Egiptem zawisła klątwa. W czasach Amenhotepa III (1390–1353) żył pewien kapłan z Heliopolis imieniem Osarsef (Ozarsip), który znalazł się kolonii trędowatych. Ponieważ przepowiedni głosiła, ze trędowaci zanieczyszczają kraj, poradzono królowi, aby oczyścił kraj z ludzi trędowatych i nieczystych. Faraon nakazał internować ich w jednej kolonii i zmusił do pracy u siebie.  Król Amenhotep (Amenofis) zesłał tłum 80 tys. fizycznie upośledzonych wraz z uczonymi kapłanami dotkniętymi trądem do kamieniołomów we wschodniej części Delty. Potem podarował im opuszczone przez Hyksosów miasto Awaris. Tam wybrali na wodza jednego z kapłanów z Heliopolis. Maneton nazywa go imieniem Osarsef, inni starożytni autorzy, jak Apion z Aleksandrii (zmarły około 48 roku ne), piszą jednak, że był to Mojżesz. Kapłan Osarsef zorganizował trędowatych, dał im nowe prawa, przykazania i nową wiarę. Kapłan wzniecił bunt, wezwał ponownie Hyksosów z Azji i ich przemocą zdobył władzę nad Egiptem. Panował przez 13 lat (tyle, ile Echnaton rządził z Achetaton/Amarny po jej zbudowaniu).

Kiedy kapłan Osarsef został królem, przyjął imię Mojżesz (jak podaj inni autorzy) i przez trzynaście lat pustoszył kraj. Zabijano święte zwierzęta, pieczono je na rożnie i raczono się nimi. Świątynie plądrowano i niszczono wizerunki bogów. Za panowania Osarsefa-Mojżesza nie wolno było oddawać czci bogom, nie wolno było też zadawać się z obcymi. Wszystko co dotychczas było nakazem religijnym, teraz zmieniło się w swoje przeciwieństwo.

Faraon uciekł do Etiopii. Ludzie Osarsefa-Mojżesza splamili się bezbożnymi czynami, nie zadowolili się nawet ograbieniem świątyń i zniszczeniem posągów bóstw, ale zamieniali sanktuaria w kuchnie, aby piec w nich święte zwierzęta, które czczono w Egipcie, a kapłanów egipskich zmuszali do podrzynania im gardła.

W końcu wrócił faraon, pokonał Azjatów-Kanaanejczków-Hyksosów-Izraelitów i ich podłych sojuszników, jednych zabił, innych przepędził ku granicom Syrii.

Jan Assmann, a także kanadyjski egiptolog Donald Redford, profesor studiów klasycznych na uniwersytecie stanu Pensylwania, doszli do konkluzji, że Osarsef-Mojżesz został połączony z Echnatonem i jego krytykowaną reformą religijna, który trwał jako niegodziwiec i zaciekły wróg bogów w kolektywnej pamięci Egipcjan.

Była to opowieść na użytek propagandy polityczno-religijnej, po upadku reformy religijnej Echnatona, przez nowych władców i kapłanów Amona, którzy wrócili do łask. Trąd jest symbolem kultowej nieczystości. Za trędowatych uznano wyznawców nowej religii w boga Atona oraz kapłanów nowego kultu, których główną siedzibą było Heliopolis. Ponadto trędowaci trzymali się na uboczu i nie zadawali się z ludźmi zdrowymi. Może tu być aluzja do Hebrajczyków z Palestyny, którzy żyli we własnym gronie i nie utrzymywali kontaktów z Egipcjanami. Ale w tym wypadku nie chodziło o pochodzenie narodowościowe, chodziło o potępiany nowy obcy kult. Hebrajczykami, czyli obcymi Habiru/Hapiru w tym wypadku nazwano wyznawców boga Atona, tak Egipcjan jak i innych.  Wymazano z istnienia Echnatona, zamieniając go na Osarsefa-Mojżesza, a jego ojcu Amenhotepowi III przedłużono okres panowania do końca rządów Echnatona.

W zbiorowej pamięci Egipcjan przetrwała postać Echnatona połączona z Mojżeszem, ponieważ imienia wyklętego władcy nie wolno było wymawiać, nadano mu pospolite miano Mos – dziecko. W ludowych opowieściach połączono wspomnienie z przed ponad 200 lat najazdu Hyksosów z reformami religijnymi Echnatona. Dla Egipcjan faraon był heretykiem, więc stał się „Mojżeszem”, prześladowcą i potworem. Za to „Protoizraelici” prawdopodobnie uznali Wyklętego za geniusza. Kapłani, twórcy opowieści biblijnych, odpowiednio wymodelowali postać „Mojżesza” do swoich potrzeb. W ten sposób zbuntowany faraon, „Piękne Dziecię Atona”, stał się pośrednio założycielem trzech światowych religii.

Lud Egiptu połączył w swych legendach i mitach reformy religijne Echnatona przeciw dawnym bóstwom z okrucieństwami obcych władców Hyksosów z Azji. Nie istniały oficjalne kroniki i listy królów, więc wyobraźnia twórców opowieści miała pole do popisu. Imię Echnatona skazane było na zapomnienie, a domniemanemu potworowi „Hyksosowi-Izraelicie”, czyli Echnatonowi nadano ogólne egipskie imię Mose/Mojżesz – „syn”, „narodzony”. Przyrostek mose wchodzi w skład niektórych imion egipskich jak Ahmose lub Kamose. Protoizraelici, którzy przemieścili się z Egiptu do Kanaanu, przynieśli ze sobą wieści o rewolucji amarneńskiej oraz o człowieku imieniem Mojżesz, niszczącym złote, drewniane i kamienne posągi bóstw. Święte zwierzęta którymi się raczono powracają w Starym Testamencie w postaci byka Apisa w historii o oddawani czci złotemu cielcowi, biblijny Mojżesz unicestwił sporządzony przez Izraelitów posąg złotego cielca, któremu chcieli oddawać cześć.

Natomiast nie ma tu mowy o składaniu krwawych ofiar ze zwierząt dla semickiego boga Jahwe-Marduka. Bo kult Atona był religią czysto naukowo-filozoficzną w której ofiarą dla boga była modlitwa. Składanie krwawych ofiar religijnych bogu Mardukowi ze zwierząt a nawet z ludzi i z dzieci jest domeną satanistycznych kultów semickich i jako takie pojawią się w Starym Testamencie. Począwszy od Abrahama, któremu wprawdzie na próbę, Jahwe dla siebie nakazał złożyć ofiarę z jego syna. Nawet sam pomysł takiej formy ofiary dla boga świadczy o degeneracji ludności tamtego regionu świata i zwyrodniałym pojęciu boga.

Nomadowie opowiadali przy ogniskach o Mojżeszu z Egiptu, który wprowadził kult jedynego, niepojętego Boga, bez podobizn i wizerunków. Twórcy ksiąg Starego Testamentu przez wieki wymodelowali tę opowieść, wykorzystując liczne legendy i mity Bliskiego i Środkowego Wschodu, w tym bardzo popularne w Mezopotamii podanie o narodzinach Sargona, wielkiego króla Akadu (2334-2279) pne. Pośrednio wyklęty faraon Echnaton jest więc założycielem wielkich monoteistycznych religii świata.

Powyższa rekonstrukcja wydarzeń jest logiczna i spójna, oparta na źródłach historycznych. Przedziwny król Blask Atona żył naprawdę, historyczności Mojżesza nie sposób udowodnić. Opowieści o hebrajskim prawodawcy zawarte w Starym Testamencie i innych starożytnych pismach są bałamutne w którym trudno dotrzeć do  prawdy historycznej.

Wydarzenia dziejowe związane z wielkimi religiami od dawna budzą wśród historyków i biblistów ostre kontrowersje. Rozumienie dokumentów i przekazów, odtwarzanie procesów intelektualnych i dziejowych, prądów religijnych, zależy od światopoglądu badacza. Źródła są nieliczne, podobnie jak księgi Starego Testamentu, nie opowiadają historii tylko legendy i mity.

Niektóre źródła  przyjmują, że Mojżesz wyprowadził Hebrajczyków z Egiptu dopiero około 1250 r. pne, czyli znacznie później po rewolucji amarneńskiej. Nie ulega natomiast wątpliwości, że w 1250 r. pne nie było jeszcze narodu Izraelskiego, lecz koczownicze plemiona, występujące w źródłach egipskich jako Habiru/Hapiru. Dopiero około 900 pne na terenie Palestyny powstały, wykorzystując krótkotrwałą słabość ościennych mocarstw, dwa małe państewka – Izrael na północy, liczący jakieś 50 tys. mieszkańców, oraz na południu jeszcze rzadziej zaludnione królestwo Judy. Monoteizm Izraelitów nie został dany przez Mojżesza czy Echnatona, lecz kształtował się przez stulecia – od IX do V w pne. Przez długi czas Hebrajczycy czcili lokalnych bogów kananejskich, takich jak El czy Baal. Jahwe był tylko bogiem pogody i płodności z północnego Synaju o wyraźnych aspektach seksualnych i miał nawet towarzyszkę o imieniu Aszera (Oszrat).

Fanatyczni kapłani Jahwe, którzy (niekiedy bardzo brutalnymi metodami) chcieli zapewnić swojemu bóstwu „wyłączność”, zazwyczaj trudzili się na próżno. Dopiero w niewoli babilońskiej (586–538/516) pne Hebrajczycy, pragnący zachować swą tożsamość narodową, skupili się wokół Jahwe. Kiedy król perski Cyrus pozwolił wygnańcom powrócić, kapłani Jahwe wreszcie zaprowadzili wiarę w jednego, zazdrosnego boga w swej niewielkiej, będącej perską prowincją Jahud, ojczyźnie.

Do rozwoju hebrajskiego monoteizmu z pewnością przyczynił się jednak również wpływ Egiptu. W okresie Nowego Państwa (1550-1070) pne Palestyna znajdowała się pod zwierzchnictwem faraonów. „Protoizraelici” z pewnością poznali zasady kultu Atona od egipskich urzędników, kupców i załóg wojskowych.

Niektórzy badacze uważają, że faraon, który uciskał Hebrajczyków w Egipcie i zmuszał ich do mozolnych prac budowlanych, to Ramzes II (1279-1213) pne, aczkolwiek chronologia, jak zwykle, budzi wątpliwości) zaś król, który ścigał uchodzących wraz z Mojżeszem (a może nawet zginął w Morzu Czerwonym), to Merenptah, który panował mniej więcej w latach (1213-1203) pne. Wydarzenia te niezwykle trudno jest datować. Ponadto, zdaniem wielu badaczy, Stary Testament jako źródło historyczne na temat narodzin Izraela absolutnie nie zasługuje na zaufanie. Robert Coote, profesor egzegezy hebrajskiej i studiów nad Starym Testamentem z San Francisco Theological Seminary, stwierdził: „Autorzy pism hebrajskich wiedzieli mało albo nic o początkach Izraela”. Biblista Niels Peter Lemche z uniwersytetu w Kopenhadze jest pewien, że Stary Testament jest tak „znakomitym” źródłem historycznym jak powieść Waltera Scotta „Ivanhoe” dla badaczy dziejów średniowiecznej Anglii.

W XIV w pne na Bliski Wschód przybyli Słowianie z Północy określani, jako Ludy Morza. Byli to Słowianie z Lechii, ze Słowiańskiego Królestwa Północy, Sis. Egipcjanie zetknęli się z niektórymi plemionami, określanymi później jako Ludy Morza, kiedy te nie stanowiły jeszcze dla nich zagrożenia. W inskrypcji ze Świątyni Obelisków w Byblos czy tzw. listach z Amarna, korespondencji dyplomatycznej dwóch ostatnich faraonów XVIII dynastii Amenhotepa III (1390–1353) i Echnatona (1353–1336), wielokrotnie zostały wymienione niektóre nazwy plemion takie jak: Sardowie, Danowie (Achajowie) i Licyjczycy, do których należeli również Sycylijczycy, Etruskowie, Lidyjczycy i Filistyni.

Najazdy Słowian (Ludów Morza) na Egipt nastąpiły na przełomie XIII/XII w pne, to ostatni z etapów procesu znacznie dłuższego i dużo bardziej skomplikowanego, który początkiem może sięgać XV w. pne. Obejmował on długi nurt migracyjny grup ludności Słowiańskiej na tereny Azji Mniejszej i będące ich następstwem przesunięcia zmieszanej z przybyszami ludności anatolijskiej na tereny Syrii i Kanaanu.

Posiadamy również informację, że inwazja ludów Hebrajskich (Habiru/Hapiru) na Kanaan miała miejsce, za panowania Amenhotepa III. Natomiast inwazję plemion Hebrajskich na miasta kananejskie za Echnatona potwierdza korespondencja amarneńska oraz odkrycia archeologiczne na terenach Palestyny.

W czasie napływu Słowian z północy, określanych jako Ludy Morza na Bliski Wschód, pojawiła się w XIV w. pne nowa migracja Hebrajczyków w Palestynie. Byli to mieszkańcy Anatolii; Ormianie, Grecy, Celtowie oraz starzy Słowianie jak Hetyci i Asyryjczycy; wymieszani ze Słowianami nowymi jak Licyjczycy i Lidyjczycy;  a przede wszystkim słowiańscy Filistyni.

Biblia pomimo połączenia ze sobą exodusu Hyksosów i Hebrajczyków mówi, że w czasie exodusu wybrano drogę przez Morze Czerwone, aby ominąć kraj Filistynów. To znaczy, że Filistyni już wtedy w Palestynie przebywali.

Świat kananejski doświadczył znacznie później kolejnej fali migracji, tym razem semickiej – aramejskiej, co doprowadziło do upadku zwierzchnictwa egipskiego nad tymi ziemiami. To od czasu migracji aramejskiej pojawili się Semici w Kanaanie, wcześniej mieszkańcy Kanaanu w większości nie byli Semitami. Środek ciężkości regionu zaczął przesuwać się nad Tygrys i Eufrat, gdzie wzrastać zaczął przyszły hegemon, którym w VIII wieku pne stała się Asyria. Natomiast język w Palestynie nadal utrzymywał się w większości kananejski, czyli paleo-hebrajski (starogrecki), na aramejski (semicki) zmienił się dopiero praktycznie za czasów babilońsko-perskich w VI w. pne. Wtedy do Hebrajczyków mieszkających w Palestynie wrócili Hebrajczycy zabrani do niewoli babilońskiej, którzy zapomnieli swojego rodzimego języka i mówili po aramejsku, wtedy też w Palestynie osiedlili się Żydzi z Babilonu, którzy mówili po aramejsku.

Żydzi do Palestyny i Judy przybyli dopiero za czasów perskich na przełomie VI/V w. pne.  Od tego momentu w Palestynie mieszkało dwa narody, Hebrajczycy i Żydzi. Ponieważ Żydzi wywodzą się z Babilonu a Hebrajczycy z Palestyny. Wtedy też królowie perscy zbudowali w Jerozolimie świątynię dla boga Jahwe. Nigdy wcześniej ani w Palestynie ani w Jerozolimie nie było świątyni Salomona, a budowę świątyni dopiero nakazał Cyrus Wielki.

Po wyjściu z Egiptu Celtowie Hyksosi Izraelici udali się w kierunku Azji Mniejszej a następnie do Indii. Celtowie Pasterze migrowali również do Europy. O tym, że Celtowie Izraelici udali się do Indii świadczy między innymi to, że w Pakistanie, który należał do Indii oraz w obok leżącym Afganistanie istnieje biblijne nazewnictwo, oraz ich najazd na Indie został zanotowany w historii hinduskiej. Ponadto nazewnictwo biblijne występuje również w Etiopii.

Zgodnie z Biblią wszystko to, czego nie ma w Palestynie znajduje się nad Indusem i w okolicach. To tam na górze Salomona znajduje się zbudowana w około XV wieku pne świątynia Salomona funkcjonująca do dzisiaj. Jest tam też pasmo gór Salomona i potężna Wyżyna Salomona. I są to nazwy antyczne chodź mieszkający nad Indusem wyznawcy islamu nazywają Salomona Sulejmanem zgodnie z Koranem.