Constitutio Criminalis Carolina

25 lipca, roku pańskiego 1532, została ogłoszona Constitutio Criminalis Carolina. Mamy więc kolejną okrągłą rocznicę…

1.

Przez historyków zwana często „najokrutniejszym kodeksem karnym świata”, choć również wedle nich wprowadziła do prawa karnego materialnego i procesowego szereg przełomowych unowocześnień (m.in. zasadę publicznoprawnegościgania przestępstw, określenie winy jako podstawy odpowiedzialności karnej, zniesienie systemu kar kompozycyjnych, przyjęcie zasady prawdy materialnej i zasady racjonalnych środków dowodowych w procesie karnym) przy jednoczesnym radykalnym zwiększeniu surowości kar w porównaniu z czasami średniowiecza.

Uchwalona przez Sejm Rzeszy, ogłoszona przez Karola V. Wywarła wpływ na większość kodyfikacji prawa karnego w Europie od XVI do XVIII wieku.

2.

Art. 105 Koniecznie dalej należy mieć na względzie, że jeśli w poniższych artykułach wyjaśniono niedokładnie lub niezrozumiale kryminalne kary, w przypadku rzeczywistych kryminalnych przestępstw lub oskarżeń, to sądy […] powinny zwracać się po wskazówki do znawców prawa w kwestii tego, w jaki sposób zastosować i interpretować najbardziej prawidłowo nasze cesarskie prawo i niniejszy kodeks we wszystkich nieprzewidzianych i niezrozumiałych przypadkach i podjąć odpowiednio do tego swoje rozstrzygnięcie. W niniejszym naszym kodeksie nie mogą być wymienione i opisane wszystkie nieprzewidziane przypadki sądowych rozstrzygnięć i kar.

Art. 106 Jeśli ktoś przypisuje Bogu, to co jemu nie przystoi lub w swoich wypowiedziach przeczy temu co jemu jest właściwe lub uwłacza wszechmocy bożej lub Najświętszej Marii Panny Dziewicy, to powinien on zostać obowiązkowo przez władzę lub sąd wtrącony do więzienia i poddany karze śmierci, karom cielesnym lub okaleczającym odpowiednio do charakteru bluźnierstwa i pozycji sprawcy.

Art. 107 Jeśli ktoś z podpuszczenia złoży fałszywą przysięgę przed sądem i taka przysięga dotyczy świeckich dóbr, tak, że przysięgający fałszywie odnosi z tego korzyść, to on przede wszystkim obowiązany jest, jeśli jest w stanie to uczynić, zwrócić poszkodowanemu otrzymany drogą fałszywej przysięgi majątek, a także powinien być okryty hańbą i pozbawiony czci. Tak jak w Świętej Rzeszy istnieje ogólny zwyczaj odcięcia fałszywie przysięgającemu dwóch palców, którymi przysięgał, my także nie chcemy zmieniać tej powszechnie przyjętej kary cielesnej. Ale ten kto swoją fałszywą przysięgą ściągnął na kogoś karę kryminalną, powinien zostać ukarany tą samą karą, jaką chciał swą fałszywą przysięgą ściągnąć na drugiego. Tej samej karze podlega ten, kto jawnie, umyślnie i podstępnie podżegał tego, który złożył fałszywą przysięgę.(…)

Art. 109 Jeśli ktoś przy sprawowaniu czarów wyrządzi ludziom szkodę lub jakąś krzywdę ma zostać skazany na karę śmierci przez spalenie. Natomiast za samo zajmowanie się czarodziejstwem, należy karać stosownie do okoliczności i charakteru czarów przy czym sędziowie powinni korzystać ze wskazówek i rad prawników.(…)

Art. 116 Jeśli człowiek oddaje się rozpuście ze zwierzęciem lub mężczyzna z mężczyzną, a kobieta z kobietą, to pozbawieni zostają życia, według powszechnie przyjętego zwyczaju należy poddać ich karze śmierci przez spalenie.(…)

Art. 122 Kto w celu zysku, jaki by on nie był, jawnie zezwala na wciągnięcie swej żony lub dziecko do bezecnego uprawiania deprawujących i haniebnych czynów, traci on cześć i powinien być ukarany z mocy powszechnego prawa.(…)

Art. 124 Jeśli ktoś z pełną świadomością dopuści się zdrady ma zostać zgodnie z obyczajem, skazany na karę śmierci przez poćwiartkowanie. Jeśliby uczyniła to kobieta – należy ją wówczas utopić.

Art. 125 Którym udowodniono w złym zamiarze podpalenie, winni być ukarani śmiercią przez spalenie.

Art. 126 Na mocy postanowień naszych poprzedników i naszego cesarskiego prawa, każdy, któremu udowodniono w złym zamiarze rabunek powinien być ukarany karą śmierci przez ścięcie.

Art. 127 Jeśli ktoś w kraju, mieście, władztwie czy okręgu rozmyślnie wzniecił niebezpieczny bunt prostych ludzi przeciwko władzy i zostało mu to udowodnione, to w zależności od wagi i okoliczności jego czynu, zostanie ukarany ścięciem głowy lub wychłostany rózgami i wygnany z kraju, ziemi, okręgu sądowego, miasta, bądź miejsca, w którym ten bunt wywołał. (…)

Art. 130 Ten, kto wyrządzi szkodę życiu lub ciału drugiego za pomocą trucizny lub zioła jako zabójca działający z premedytacją powinien być ukarany śmiercią przez łamanie kołem […] Jeśli takiego przestępstwa dopuści się kobieta, należy ją utopić […]Podobnych złych przestępców należy dla większego odstraszania innych przed taką lub inną karą śmierci wlec na miejsce kaźni lub szarpać ciało rozżarzonymi szczypcami.

Art. 131 Kobieta, która umyślnie, tajnie i według swej woli zbije swe dziecko, już żyjące i posiadające wykształcone członki, będzie zgodnie ze zwyczajem pogrzebana żywcem i przebita palem. (…)

Art. 133 Jeśli ktoś usunie żywy płód u kobiety […] a także jeśli uczyni bezpłodnym mężczyznę lub kobietę i jeśli podobne działania zostaną uczynione umyślnie i ze złą wolą, to mężczyzna powinien być ukarany ścięciem mieczem, a kobieta, chociażby ona to uczyniła sama sobie, powinna być utopiona.(…)

Art. 137 Każdy morderca lub zabójca w przypadku gdy nie może przedłożyć uzasadnionego usprawiedliwienia, powinien być pozbawiony życia. Według zwyczaju niektórych okolic ponoszą jednakową karę łamania kołem zabójca działający nieumyślnie i z premedytacją. Gdy tymczasem powinno się przestrzegać różnicy pomiędzy nimi, a mianowicie tak, żeby umyślny i działający z rozmysłem morderca podlegał karze łamania kołem, podczas gdy drugi, zadający śmierć w zapalczywości i gniewie, podlegałby karze śmierci przez ścięcie mieczem.(…)

Art. 139 Jeśli ktoś, działając w prawej obronie koniecznej dla ratowania swojego ciała lub życia pozbawi życia tego, kto zmusił go do tej obrony koniecznej, to dlatego nie będzie on w niczym ponosił winy.

Art. 140 Jeśli kogoś napadnięto lub rzucono się na niego ze śmiertelną bronią lub narzędziem lub zadano mu uderzenie i napadnięty ulegając przemocy nie może drogą ucieczki uchylić się od uszkodzenia ciała lub niebezpieczeństwa dla swojego życia, czci lub dobrej sławy, to może on bezkarnie bronić swego ciała lub życia drogą prawnej obrony koniecznej. I jeśli on przy tym pozbawi życia napadającego, to on w tym nie ponosi winy i nie jest zobowiązany wyczekiwać ze swoją obroną, dopóki nie zostanie uderzony.(…)

Art. 146 Jeśli ktoś wykonując dozwoloną pracę w przeznaczonym do tego miejscu lub pomieszczeniu, wbrew wszelkim oczekiwaniom i wbrew swej woli pozbawi kogoś życia, to może on być w wielu przypadkach uznany za niewinnego, które jednakże nie można w pełni wyliczyć. Żeby te przypadki uczynić bardziej jasnymi, podajemy przykłady. Gdy balwierz goląc komuś brodą w swej izbie, zostanie przez kogoś uderzony lub popchnięty, w taki sposób, że wbrew swej woli podetnie od gardło temu, kogo goli. Strzelec stoi lub siedzi w pomieszczeniu przeznaczonym do strzelania i strzela w zwykły cel, a ktoś wybiegnie pod jego wystrzał, lub że jego kusza samostrzał przypadkowy odda i wbrew jego woli wystrzeli wcześniej i w ten sposób kogoś zastrzeli. Obaj powinni być uznani za niewinnych. Jeśli jednak przeciwnie, balwierz golił kogoś na ulicy, lub w innym nieodpowiednim miejscu, a strzelec strzelał w podobnym nieodpowiednim miejscu, gdzie przechodzą ludzie, lub jeśli strzelec zachował się nieostrożnie i wskutek tego ktoś stracił życie, zachodzących nieumyślnie, z lekkomyślności lub nieostrożności i wbrew woli sprawcy, należy przejawić dużą wyrozumiałość, aniżeli w przypadkach pozbawienia życia umyślnie i z podstępem. Jeśli zdarzy się pozbawienie życia podobne sądy powinny zwrócić się z pytaniem do znawców prawa o ustalenie winy i wymierzenie kary.(…)

Art. 148 Jeśli kilka osób pomaga lub wspiera jeden drugiego we wcześniejszej obmyślonym zamyśle i w złym zamiarze wspólnie kogoś zabiją to sprawcy powinni być skazani na karę śmierci.(…)

Art. 157 Jeśli ktoś po raz pierwszy dopuścił się kradzieży o wartości mniejszej niż pięć guldenów i przy tym złodziej nie był okrzyknięty, zauważony lub przyłapany zanim zdołał się ukryć, a także jeśli nie dokonał włamania i nie wszedł do mieszkania [..] to ta kradzież jest tajna. Jeśli podobna kradzież będzie więc ujawniona i złodziej zostanie ujęty z kradzieżą lub bez niej to sądy powinny wymierzyć, jeśli złodziej posiada środki na zapłatę poszkodowanemu, podwójną wartość kradzieży, jeśli jednakże złodziej nie jest w stanie zapłacić podobnej kary pieniężnej powinien być skazany na karę wtrącenia do więzienia na jakiś czas.

Art. 158 Jeśli przy wskazanej pierwszej kradzieży o wartości poniżej pięciu guldenów złodziej był złapany wcześniej, zanim zdołał się ukryć i wzbudził krzyki lub pogoń, chociaż przy kradzieży nie dopuścił się włamania i nie wszedł do pomieszczenia, to taką kradzież uznaje się za jawną, i tak, jak działanie obciążone jest wspomnianym niepokojem i rozgłosem, to złodziej powinien być postawiony pod pręgierzem, wychłostany rózgami i wygnany z ziemi ojczystej.

Art. 159 Jeśli złodziej dla wyżej wspomnianej kradzieży dniem lub nocą wejdzie do czyjegoś mieszkania lub schronienia lub pójdzie kraść z bronią z zamiarem zrobienia tego, kto stawi mu opór, to taką kradzież uznaje się za szczególną niebezpieczną z premedytacją, włamaniem niezależnie od wartości kradzieży oraz tego czy będzie złodziej zauważony przed czy po dokonaniu kradzieży [..] dlatego w podobnych przypadkach mężczyzna powinien być karany przez powieszenie a kobieta przez utopienie lub według właściwości osoby i uznania sędziego w innych sposób przez wykłucie oczu lub obcięcie reki lub przez inną podobną ciężką karę cielesną powinien być karany.

Art. 160 Jeśli pierwsza kradzież będzie znacząca, wartości pięciu guldenów lub więcej to chociażby przy takiej kradzieży nie były ujawnione obciążające okoliczności, ale wobec znaczenia kradzieży powinna być ona karana srożej niż kradzież mniej znacząca. W podobnych przypadkach należy uwzględnić wartość kradzieży, a także czy złodziej był przyuważony i przyłapany. W jeszcze większym stopniu należy uwzględnić stan i położenie osoby, która dopuściła się kradzieży i to w jakim stopniu mogła kradzież zaszkodzić poszkodowanemu i w zależności od tego należy wymierzyć karę cielesną lub karę śmierci.(…)

Art. 164 Jeśli złodziej lub złodziejka będzie w wieku poniżej czternastu lat to oni, niezależnie od jakichś innych przyczyn, nie mogą być skazani na karę śmierci, a winni być poddani karom cielesnym, według uznania sądu i powinni złożyć wieczystą przysięgę.(…)

Art. 166 Jeśli ktoś cierpiał z powodu biedy, on sam, jego żona i dzieci i był zmuszony ukraśc coś z żywnościowych zapasów, przy tym taka kradzież była nieznaczna i wiadomo, to w takim przypadku sądy [..] winny zwrócić się o radę do znawców prawa. Jeśli jednakże, ten złodziej będzie bezkarnie puszczony, to skarżący nie powinien odpowiadać przed nim o zarzut wynikający z oskarżenia.(…)

Art. 177 Ten, kto umyślnie i niebezpiecznym sposobem okazuje jakąś pomoc przestępcy przy popełnieniu jakiegoś przestępstwa, to pomocnictwo czy wsparcie, jakby to nie nazwać, powinny być ukarane [..] karą kryminalną zróżnicowaną w różnych przypadkach, dlatego sądy w podobnych przypadkach winny [..] zwracać się z zapytaniem do znawców prawa, czy powinno się wymierzyć karę cielesną, czy karę śmierci.

Art. 178 Jeśli ktoś usiłowałby popełnić przestępstwo za pomocą takich czynności, które jawnie służyłyby dokonaniu przestępstwa, lecz jednakże wbrew jego woli w dokonaniu tego przestępstwa przeszkodziłyby mu inne czynności, to za tę swą złą wolę, przejawiającą się w tych działaniach, powinien on zostać ukarany, uwzględniając okoliczności i charakter sprawy, w jednych przypadkach bardziej surowo, w innych mniej. Dlatego ławnicy powinni zasięgać rady, czy podlega on karom cielesnym, czy karze śmierci.

Art. 179 Jeśli przestępstwo popełni ten, kto z powodu małoletności lub innej niemocy pozbawiony jest rozsądku, należy jak postanowiono na końcu naszej ustawy, zasięgnąć rady znawców prawa, o tym, jak postąpić odpowiednio do okoliczności sprawy i czy wolno wymierzyć karę. (…)

Art. 192 Powinien być poddany karze śmierci przez pozbawienie życia ogniem. […] Powinien być poddany karze śmierci przez pozbawienie życia mieczem. […] Powinien być poddany karze śmierci przez rozcięcie i rozsieczenie całego jego ciała na cztery części, które powinny zostać powieszone i nadziane na czterech wylotowych drogach. […] Powinien być pozbawiony życia i poddany karze śmierci przez rozdrobnienie członków ciała kołem, a następnie powinien być publicznie wpleciony w koło […] Powinien być poddany karze śmierci przez pozbawienie życia sznurem lub łańcuchem na szubienicy. […] Powinna być poddana karze śmierci przez pozbawienie życia wodą […] Powinna być pogrzebana żywcem i przebita palem.

Art. 193 Jeśli w wyżej wspomnianym końcowym wyroku skazującym na karę śmierci wskazano, że przestępcę należy wlec na miejsce egzekucji, to do pozostałych części wyroku należy dołączyć następujące słowa „Powinien być wleczony na miejsce kaźni przez zwierzęta”

Art. 194 Jeśli będzie postanowione, że skazany przed wykonaniem kary śmierci powinien być poddany targaniu ciała rozpalonymi kleszczami, to w wyroku powinny znaleźć się następujące słowa „Powinien być publicznie przewieziony na wozie na miejsce egzekucji i przed ostateczną karą śmierci N, powinien targać jego ciało rozpalonymi szczypcami i właśnie w taki oto sposób”. (…)

Art. 198 Powinien być wystawiony na widok publiczny na pręgierzu albo w żelaznej obroży i poddany ucięciu języka a następnie wygnany z kraju do czasu zawiadomienia przez wyższą władzę o pozwoleniu na powrót. […] Należy wystawić na widok publiczny u pręgierza, a następnie uciąć dwa palce prawej ręki, którymi popełnił przestępstwo i zgrzeszył, i wygnać z kraju. [..] Należy wystawić na widok publiczny u pręgierza, odciąć dwoje uszu i wygnać z kraju. [..] Należy wystawić na widok publiczny u pręgierza, wychłostać rózgami i wygnać z kraju. (…)

3.

CCC  była podstawowym źródłem prawa karnego Rzeszy. Studia nad nią prowadzili m.in. Benedykt Carpzov i Christian Thomasius. Zawierała również mała ilość norm dotyczących procesu obchodzenia się z czarownicami w czasach inkwizycji. Rozwiązania w niej zawarte były przedmiotem recepcji do systemów prawa karnego również poza granicami Rzeszy. Recepcja pełna była rzadkością, i przeprowadzono ją poprzez uznanie jej mocy obowiązującej na terenie Księstwa Mediolanu oraz w niektórych kantonach Szwajcarii, natomiast recepcja niepełna została przeprowadzona w wielu europejskich państwach, uznając Carolinę za prawo posiłkowe, lub przenosząc jej zasady na grunt prawa rodzimego. W Polsce została wprowadzona dzięki przekładowi Bartłomieja Groickiego.

4.

Historia prawa zna jeszcze jeden, bardziej okrutny kodeks.

To Constitutio Criminalis Theresiana, nadany krajom austriackim przez cesarzową Marię Teresę w 1768 roku.  

· nakazywała karanie bluźnierców spaleniem żywcem,

· przewidywała kwalifikowane kary śmierci,

· zawierała instrukcje dotyczące stosowania tortur – wraz z odpowiednimi rycinami i stosownym komentarzem.

· przedstawiała publicznoprawny charakter przestępstw

· odróżniała przestępstwa publiczne ( naruszające pośrednio lub bezpośrednio interes publiczny) i przestępstwa prywatne( naruszające jedynie interes jednostki)

· odstraszający charakter kary – okrutne kwalifikowane kary śmierci( również kary na trupie przestępcy)

· ze względu na rodzaj kary dzieliła ona przestępstwa na bardzo ciężkie( zagrożone kwalifikowaną karą śmierci), ciężkie (kara śmierci lub wyjęcie spod prawa) i lekkie

· dopuszczała stosowanie analogii wymierzanie kar arbitralnych (tzw. kary nadzwyczajne, w sytuacjach nie przewidzianych w ustawie).

A jednak okrutna była tylko dzięki swojej treści.

Kwalifikowane kary śmierci cesarzowa zamieniała w drodze łaski na ścięcie, powieszenie, bądź karę więzienia. I był to zwyczaj na tyle powszechny, że sądy same zwracały się nierzadko o łaskę w imieniu skazanego.

Jedyny wyjątek pozostawiono dla zbójców, którzy kończyli swoje życie na haku.

Następca Marii Teresy, Józef II , zniósł w monarchii karę śmierci.

Nie spowodowało to wzrostu przestępczości.

PS. Natomiast w Prusach ostatnia czarownica spłonęła na stosie w… 1809 roku, a karę śmierci poprzez łamanie kołem wykonano około 1830 roku.

25.07 2012