Bez kategorii

Co o macierzyńskim i tacierzyńskim wiedzieć należy

05/10/2011

459 Wyświetlenia

0 Komentarze

19 minut czytania

Urlop macierzyński w 2011 roku uległ poważnym zmianom. Poniższy poradnik przedstawia najistotniejsze informacje o urlopie macierzyńskim i tacierzyńskim.

Znajdziesz w nim:

1. Wniosek o urlop macierzyński i tacierzyński.
2. Wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego i tacierzyńskiego.
3. Korzystanie z urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka.
4. Dodatkowy urlop macierzyński.
5. Przysposobienie dziecka i urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.
6. Zasiłek macierzyński.

1. Wniosek o urlop macierzyński i tacierzyński

Co do zasady, przepisy Kodeksu pracy nie przewidują obowiązku złożenia wniosku o podstawowy urlop macierzyński, większość pracodawców stawia jednak taki wymóg. Jest to uzasadnione względami praktycznymi – pracodawca nie tylko może, ale wręcz powinien wiedzieć, na kiedy została wyznaczona data porodu i od kiedy należy liczyć termin przysługującego urlopu macierzyńskiego. Wyjątek stanowi tutaj sytuacja, gdy pracownica chce wykorzystać część urlopu macierzyńskiego przed porodem, lub gdy chodzi o dodatkowy urlop macierzyński – w tych dwóch sytuacjach wniosek o urlop jest obowiązkowy.
Odmiennie przedstawia się sytuacja pracowników-ojców, którzy chcą skorzystać z urlopu ojcowskiego (tacierzyńskiego). Urlopu ojcowskiego udziela się bowiem na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracownik-ojciec ma zatem obowiązek – w przeciwieństwie do matki – złożenia wniosku.

2. Wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego i tacierzyńskiego

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

3. 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

4. 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

5. 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Należy pamiętać, że co najmniej dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą zostać wykorzystane przed przewidywaną datą porodu, jednak kobieta nie jest zobowiązana do jego wykorzystania właśnie przed porodem. Urlop związany z rodzicielstwem jest jej uprawnieniem, a nie obowiązkiem, zatem to od matki poniekąd zależy, kiedy zacznie z tego urlopu korzystać.

Od 1 stycznia 2010 r. w Kodeksie pracy mamy nowy urlop –urlop ojcowski (tacierzyński). Zgodnie z nowymi przepisami, pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Przepisy przejściowe, wprowadzające te zmiany do Kodeksu pracy zawierają jednak przepis, zgodnie z którym w roku 2010 i 2011 wymiar tego urlopu wynosi tylko tydzień. Prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego będzie przysługiwać pracownikom-ojcom dopiero od 1 stycznia 2012 r.
Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może skorzystać z urlopu ojcowskiego zarówno w okresie korzystania przez matkę dziecka z urlopu macierzyńskiego, jak i po wykorzystaniu przez matkę dziecka przysługującego jej urlopu, ważne, żeby skorzystał ze swojego uprawnienia do czasu ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.

Z urlopu tacierzyńskiego może skorzystać tylko ojciec dziecka. Takiego prawa nie będzie miał zatem mąż matki niebędący ojcem dziecka, czy też partner, który formalnie dziecka nie uznał. Z takiego urlopu nie będzie także mógł skorzystać ojciec, który nie ma możliwości faktycznego zaopiekowania się dzieckiem.

Tydzień urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego w prawie pracy równa się 7 dniom kalendarzowym co oznacza, że tydzień urlopu rozpoczęty w poniedziałek zakończy się w niedzielę.

3. Korzystanie z urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka

Co do zasady kobieta nie może zrzec się prawa do urlopu macierzyńskiego, gdyż ma on służyć przede wszystkim ochronie zdrowia jej i dziecka. Kodeks pracy dopuszcza jednak możliwość częściowej rezygnacji z takiego urlopu na rzecz ojca dziecka. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko.

Pracownica obowiązana jest zgłosić pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Zanim to nastąpi pracownik-ojciec wychowujący dziecko występuje na piśmie do swojego pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu macierzyńskiego. We wniosku pracownik wskazuje termin rozpoczęcia korzystania z należnej mu części urlopu macierzyńskiego, który przypada bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę oraz dołącza zaświadczenie, że matka dziecka korzystała z urlopu macierzyńskiego po porodzie co najmniej 14 tygodni i oświadczenie matki dziecka, iż rezygnuje ona z pozostałej części urlopu. Pracodawca ma obowiązek taki wniosek uwzględnić.

Od 1 stycznia 2009 roku pracownik-ojciec dziecka ma także dodatkową możliwość skorzystania z części urlopu macierzyńskiego wówczas, gdy pracownica wymaga opieki szpitalnej. Aby jednak mógł skorzystać z takiego urlopu muszą być spełnione dwa warunki:

1. pracownica wykorzystała co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego,

2. pracownica wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

Urlop macierzyński przysługujący ojcu w związku ze złym stanem zdrowia matki tym się różni od zwykłego wykorzystania przez niego części urlopu macierzyńskiego, że może z tego prawa skorzystać już po 8 tygodniach urlopu macierzyńskiego matki, a nie jak w przypadku opisanym wyżej – dopiero po upływie 14 tygodni. Należy także pamiętać, że urlop macierzyński pracownicy przerywa się na okres, w którym z takiego urlopu korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko.

Wyjątkową sytuacją, w której ojciec dziecka może skorzystać z urlopu macierzyńskiego jest także śmierć matki w czasie urlopu macierzyńskiego. Wówczas przysługuje mu taki urlop w wymiarze nie większym, niż maksymalny wymiar urlopu macierzyńskiego przysługujący matce.

4. Dodatkowy urlop macierzyński

Od 1 stycznia 2010 r. matka ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, z którego w pewnych wypadkach może skorzystać także ojciec. Zgodnie z przepisami przejściowymi wprowadzającymi te zmiany do Kodeksu pracy, wymiar takiego dodatkowego urlopu macierzyńskiego przedstawia się następująco:

Urodzenie jednego dziecka przy porodzie	w roku 2010 i 2011	do 2 tygodni
	w roku 2012 i 2013	do 4 tygodni
	od roku 2014	do 6 tygodni
Urodzenie więcej niż jednego dziecka przy porodzie	w roku 2010 i 2011	do 3 tygodni
	w roku 2012 i 2013	do 6 tygodni
	od roku 2014	do 8 tygodni

Dodatkowy urlop macierzyński może zostać wykorzystany jedynie bezpośrednio po urlopie podstawowym i musi obejmować co najmniej jeden pełny tydzień. Nie jest to jednak nakaz bezwzględny, przepisy nie sprzeciwiają się sytuacji, kiedy pracownik z pracodawcą ustalą, że dodatkowy urlop macierzyński zostanie wykorzystany w innym, nieodległym terminie, np. po zakończeniu jakiegoś pilnego projektu w pracy. Ponadto, w przeciwieństwie do urlopu podstawowego, w tym wypadku matka obowiązkowo musi złożyć na piśmie wniosek o dodatkowy urlop macierzyński,najpóźniej na 7 dni przed jego rozpoczęciem. Ważne jest, że pracodawca musi taki wniosek uwzględnić. A zatem pomimo, że urlop ten jest fakultatywny, to jednak kiedy pracownika-matka zdecyduje się na jego wykorzystanie, pracodawca nie może jej odmówić.

Kodeks pracy wprowadził przy dodatkowym urlopie macierzyńskim także możliwość pracy. Przepisy stanowią, że pracownica korzystająca z takiego urlopu może zgłosić swojemu pracodawcy – w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem pracy – chęć łączenia pracy z urlopem. W takim wypadku, wymiar czasu pracy nie może być większy niż połowa etatu, czyli wymiaru podstawowego.
Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może skorzystać także pracownik-ojciec wychowujący dziecko.Kodeks pracy wskazuje dwa przypadki, kiedy jest to możliwe:

1. w przypadku, gdy matka po wykorzystaniu 14 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego rezygnuje z jego pozostałej części na rzecz ojca dziecka; wówczas z pozostałej części urlopu podstawowego, a także z urlopu dodatkowego korzysta ojciec;

2. w przypadku wykorzystania przez pracownicę-matkę całego przysługującego jej urlopu macierzyńskiego; wówczas z urlopu dodatkowego może skorzystać zarówno matka jak i ojciec. Jeżeli to ojciec chce skorzystać z takiego urlopu, we wniosku składanym do swojego pracodawcy wskazuje termin, w którym matka dziecka wykorzystała cały przysługujący jej wymiar urlopu macierzyńskiego

5. Przysposobienie dziecka i urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownikowi – zarówno marce jak i ojcu – który przyjął dziecko na wychowanie i równocześnie wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia. Prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje także pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem.

Wymiar tego urlopu przedstawia się następująco:

1. 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,

2. 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,

3. 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,

4. 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,

5. 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.

Urlop ten może jednak zostać wykorzystany najpóźniej do czasu ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Od dnia 1 stycznia 2010 r. pracownicy przyjmujący dzieci na wychowanie lub przysposabiający dzieci również mają prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, którego wymiar w 2011 roku wynosi 2 tygodnie w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka i 3 tygodnie w przypadku przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci
Do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego stosuje się także odpowiednio niektóre przepisy dotyczące podstawowego urlopu macierzyńskiego i w związku z tym:

· pracownica ma prawo do rezygnacji z części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a pracownik-ojciec dziecka do wykorzystania części tego urlopu niewykorzystanej przez pracownicę;

· istnieje obowiązek podziału urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego między matkę a ojca dziecka lub dzieci w sytuacji, gdy pracownica po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wymaga ze względu na stan zdrowia opieki szpitalnej i nie może sprawować osobistej opieki nad dzieckiem;

· pracownik-ojciec dziecka ma prawo do wykorzystania części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego niewykorzystanej przez pracownicę, która zmarła.

6. Zasiłek macierzyński

Za czas podstawowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych w ustawie z dnia z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W przypadku urodzenia kolejnego dziecka w trakcie urlopu wychowawczego, urlop wychowawczy trwa nadal. Nie zostaje on ani przerwany, ani też zawieszony. W takiej sytuacji urlop macierzyński nie przysługuje, ale przysługuje zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie. Rozróżnić tu jednak należy dwie sytuacje.Pierwsza to urodzenie kolejnego dziecka w trakcie urlopu wychowawczego, gdy pełny wymiar urlopu macierzyńskiego mieści się w ramach urlopu wychowawczego, a druga, gdy pełny wymiar urlopu macierzyńskiego wykracza poza wymiar udzielonego pracownicy urlopu wychowawczego. W pierwszym przypadku okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ulega skróceniu o 2 tygodnie. Natomiast jeżeli pełny wymiar urlopu macierzyńskiego wykracza poza udzielony pracownicy urlop wychowawczy, liczenie okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego rozpoczyna się w dniu następnym po dniu porodu.

W razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje ojcu dziecka (jeżeli jest ubezpieczony) albo innemu członkowi najbliższej rodziny (również ubezpieczonemu), jeżeli w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przerywa zatrudnienie.

Pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego (lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy – wówczas dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Jednakże w takiej sytuacji wysokość zasiłku macierzyńskiego ulega obniżeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Zasiłek macierzyński jest wypłacany na podstawie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przewidywaną datę porodu lub skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenia ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka. W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka, dowodem wymaganym do wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, który zaopiekuje się małym dzieckiem, jest – oprócz skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka – dodatkowo zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej, matce dziecka, a w przypadku porzucenia przez nią dziecka – oświadczenie o porzuceniu dziecka. Zasiłek macierzyński w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie przyznaje się i wypłaca na podstawie oświadczenia o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie i zaświadczenia sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o przysposobienie dziecka lub przyjęcie dziecka na wychowanie.

www.wieszjak.pl