BTE czyli zamęt

14 kwietnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności Bankowego Tytułu Egzekucyjnego (BTE) z Konstytucją.

W sprawie o sygnaturze P 45/12 sędziowie orzekli, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednocześnie wejście w życie powyższego odłożyli w czasie aż do 1 sierpnia 2016 roku.

Zdanie odrębne do powyższego zgłosił prezes Trybunału, prof. Andrzej Rzepiński. Jego zdaniem Trybunał powinien orzec, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego nie są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

(Sentencja została ogłoszona dnia 23 kwietnia 2015 r. w Dz. U. poz. 559.)

Wyrok ten w sposób ewidentny otworzył możliwość żądania przez obywateli, w stosunku do których trwała już windykacja na podstawie BRE, wznowienia postępowania.
Zgodnie bowiem z art. 401.1 kpc (kodeks postępowania cywilnego) można żądać wznowienia postępowania, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
Zdaniem sporej grupy prawników, a także sądów, odroczona w czasie utrata mocy przepisów nie ma znaczenia dla stosowania powyższego przepisu, albowiem niekonstytucyjność została stwierdzona w wyroku.
Inni z kolei uważają, że podstawa wznowieniowa będzie możliwa do zastosowania dopiero po 1 sierpnia 2016 roku.
Podobnie przyjmuje część orzecznictwa – wyrok TK stwierdzający niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją RP i odraczający utratę mocy obowiązującej przepisu wywołuje skutek wyłącznie na przyszłość. Taki wyrok nie może być podstawą do wznowienia postępowania w oparciu o art. 401.1 k.p.c. Z tych samych względów nie jest również możliwe żądanie odszkodowania od Skarbu Państwa na podstawie art. 417.1 § 1 k.c.
Za drugim stanowiskiem przemawia wyraźnie art. 407 § 2 kpc.

.

Tymczasem w dniu dzisiejszym wchodzi w życie ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854).
Art. 11 powyższej ustawy teoretycznie powinien rozwiewać wątpliwości, jakie mogłyby powstać na tle wyroku TK. Otóż zgodnie z ustępem 1 postępowanie w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy podlega umorzeniu.

Ustęp 2 czyni wyjątek od powyższej zasady – jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wydano postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, dalsze postępowanie w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności toczy się według przepisów dotychczasowych.

Nadzieję wszystkich tych, którzy liczyli, że wyrok TK pozwoli im wznowić zakończone już postępowanie, rozwiewa ustęp 3 – bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuje moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.

I tak ustawodawca mimo woli doprowadził do sprzeczności w obowiązującym prawie.
Zgodnie bowiem z powołanym już art. 407 § 2 kpc:
W sytuacji określonej w art. 401.1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Tak więc na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego będzie można wznowić postępowanie cywilne bez względu na to, kiedy został wydany BTE, po 31 lipca 2016 roku.
Z kolei ustawa z 25 września o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw twierdzi inaczej – bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuje moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.
Tak więc nawet po dniu 31 lipca 2016 roku BTE będzie nadal zachowywał moc tytułu wykonawczego.
Konflikt dwóch ustaw, który doprawdy trudno będzie rozwikłać.
Owszem, w wykładni prawa obowiązuje zasada – lex posterior derogat legi priori.
Czyli prawo późniejsze zastępuje wcześniejsze.
Ale jest to zasada, która występuje w opracowaniach teoretyczno – prawnych. Natomiast brak jest rozwiązań prawnych, które jednoznacznie wskazywałyby, który z dwóch równorzędnych aktów prawnych (przypominam, że mimo oczywistej różnicy objętościowej oba akty prawne są tego samego rzędu!) pozwolą wybrać ten właściwy.
Przy upadku wykładni, jaką obserwujemy w sądach, trudno nawet przypuścić, że da się ominąć chaos, spowodowany „konkurencyjnością” w zakresie BTE obu ustaw.
Można jedynie mieć nadzieję, że również ta sprawa zostanie uporządkowana przed sierpniem przyszłego roku.
Oczywiście powstaje pytanie, dlaczego prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z 25 września.
Moim zdaniem odpowiedź znajdziemy w mającym przełomowe znaczenie dla rzesz kredytobiorców rozwiązaniu zawartym w art. 1 pkt 3 ustawy:

po art. 75b dodaje się art. 75c w brzmieniu:

,, Art. 75c.
1. Jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych.
2. W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.
3. Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.
4. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę.
5. Bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację.
6. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.”

/

Jak jednak będą interpretowały powyższy zapis banki, a jak sądy, do których pewnie już niedługo wpłyną pierwsze tego typu sprawy, trudno przewidzieć.

27.11 2015