Ameryka w polskich sądach – uwagi do nowelizacji kpk.

 

„ Projekt przygotowany przez komisję kodyfikacyjną prawa karnego, na której czele stoi najwyższy autorytet wśród polskich prawników, pan profesor Zoll, projekt rzeczywiście rewolucyjny i w tym sensie nie dziwię się obawom części prawników, bo przechodzimy z modelu stosowanego nie tylko w Polsce, ale w krajach Europy kontynentalnej, na taki model znany z krajów anglosaskich, gdzie jak wiadomo sprawy w sądach toczą się bardzo szybko. Przy okazji likwidujemy całe mnóstwo absurdów.” Minister Gowin.

 

Jak wszyscy zapewne wiedzą, terewolucyjne zmiany dotyczą odejścia od dotychczasowego systemu inkwizycyjnego, w którym obowiązkiem sądu jest ustalenie prawdy i wprowadzenie systemu kontradyktoryjnego, w którym rolą sądu bedzie ocena dowodów przedstawionych przez strony – oskarżyciela i obronę. Według projektantów ta „Ameryka“ w sądach ma same zalety – skrócenie trwania postępowań karnych, uproszczenie procedur, mobilizacja do pracy stron i odciążenie sędziów, co w konsekwencji przyczyni się do znacznych oszczędności i podniesie ogólnie „ekonomię procesu“, a i ETPC będzie miało z głowy skargi Polaków na przewlekłość postępowania i rzetelność procesu.

 

Wiadomo, że diabeł siedzi w szczegółach, a tutaj nie tylko.

 

Przy czytaniu projektu zmian i uzasadnienia – druk sejmowy 870 , pierwsze wrażenie, to uderzającaniereformowalna blankietowośćredakcji przepisów, ta zmora „wyjątków“ nieskonkretyzowanych poprzez precyzyjne wskazanie przesłanek i okoliczności, w których ten wyjątek jest dopuszczalny. Pozostawia to swobodę kształtowania tychże przez sąd, ale też i stronę – oskarżyciela, co stwarza realne niebezpieczeństwo arbitralności i pogwałcenia równości broni na niekorzyść obrony.

 

Część takich blankietowych propozycji dotyczy podstawowych praw i wolności, których ochrona zagwarantowana jest w Konstytucji. Jest to więc nie tylko naruszenie konstytucyjnej gwarancji praw i wolności, ale też naruszenie art. 31 ustp. 3, który wyraźnie stanowi, iż „ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie”.

 

Powyższej opisane grzechy nie omineły fundamentu reformy – zmian w art.167 kpk, który ma tak brzmieć:

 

& 1. W postępowaniu przed sądem wszczętym z inicjatywy strony dowody przeprowadzane sąprzez strony, po ich dopuszczeniu przez prezesa, przewodniczącego lub sąd.W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach dowód przeprowadza sąd w granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, sąd może dopuścići przeprowadzićdowód z urzędu.

 

& 2 W innym postępowaniu przed sądem oraz w postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane sąprzez organ procesowy prowadzący postępowanie. Nie wyłącza to prawa do zgłoszenia wniosku dowodowego przez stronę.

 

Po przeczytaniu tej propozycji, nie bardzo rozumiem jak to będzie z tą realizacją zasady kontradyktoryjności, jeżeli dopuszczenie każdego dowodu jest całkowicie uzależnione już nawet nie od sędziego prowadzącego sprawę czy przewodniczącego składu sędziowskiego prowadzącego sprawę, ale także od prezesa…

 

Dlaczego w tym dopuszczaniu dowodów ma uczestniczyć też prezes (mam nadzieję, że mowa o prezesie sądu)? No chyba, że prezes jest sędzią w tym konkretnym postępowaniu.  W przypadku, gdy prezes nie prowadzi postępowania (czy o taką ewentualność chodzi projektodawcom?) ingerencja prezesa, to naruszenie niezawisłości sędziego/sędziów prowadzących postępowanie.

 

Uwaga dotycząca określenia prezes, dotyczy również określenia przewodniczący.

 

Ale na tym, w mojej opinii, nie kończą się problemy z trzema zdaniami, które mają zmienić rzeczywistość w polskim postępowaniu karnym.

 

W zdaniu drugim mamy wyjątkowe, szczególnie uzasadnione przypadki, kiedy ta zapowiadana kontradyktoryjność nie będzie obowiązywała. Wydaje się, iż takie odstępstwa winny być sprecyzowane i skatalogowane, a nie pozostawione do uznania sędziów. Wprawdzie jeden z wyjątkowych przypadków został podany – niestawiennictwo strony – ale i tutaj nie jest sprecyzowane czy każde niestawiennictwo strony? czy tylko nieusprawiedliwione? itd., nie ma też odesłania do przepisu, który ewentualnie te kwestie reguluje. 

 

Zacytuję tutaj wypowiedź prof. Zolla, który jest wraz z SSN prof. Piotrem Hofmańskim mózgiem tej rewolucji.

 

“– Zaproponowane zmiany art. 167 k.p.k. przerzucają wprawdzie ciężar przeprowadzenia dowodów na strony, to jednak sąd może przeprowadzić dowód z urzędu wówczas, gdy sprawa będzie zmierzała w kierunku, który oddala go od ustalenia prawdy.

 

Chodzi więc o to, aby sąd nie musiał orzekać na podstawie dowodów przeprowadzonych na wniosek stron wówczas, gdy jest przekonany o tym, że nie są prawdziwe. Nowelizacja nie zmienia bowiem fundamentalnej zasady procedury karnej, ujętej w art. 2 par. 2 k.p.k.: celem postępowania toczącego się przed sądem nadal będzie ustalenie prawdy materialnej, mającej oparcie w faktach, a nie prawdy procesowej (formalnej).” Ocena skutków regulacji Druk Sejmowy 870

 

Czyli, nie tylko sędzia może nie dopuścić dowodu, na podstawie praktycznie widzimisię, ale też w dowolnym momencie rozprawy, może uznać, że dopuszczone i przeprowadzone lub przeprowadzane przez stronę dowody nie są prawdziwe i wtedy wziąć inicjatywę w swoje ręce… 

 

Halo, Huston mamy problem! Zamierzamy zmienić inkwizycyjność na kontradyktoryjność, ale… ach… te przyzwyczajenia i mentalność ! Uch… jest cięzko.

 

Ale przecież reformatorzy nie zmienili art.7 kpk, a dowody będą przeprowadzały dwie strony – oskarżyciel i obrona.  A sędzia dalej będzie oceniał te dowody swobodnie, czyli zgodnie z dyrektywami zawartymi w art. 7 kpk. Jest oczywistym, iż nieprawdziwe dowody ma obowiązek odrzucić, po ocenieniu ich zgodnie z zasadami logiki, wiedzy i zdrowego rozsądku. Sędzia ma być arbitrem, rozstrzygającym, która wersja wydarzeń jest tą prawdziwą, na podstawie przedstawionych przez strony dowodów, kóre będzie miał obowiązek ocenić zgodnie z dyrektywami art.7 kpk. Po co sędziemu w takim uprawnienia przeprowadzenia dowodów ?

 

Czy może ta regulacja zakłada, iż w tym samym postępowaniu obydwie strony przeprowadzają dowody, co do których sędzia jest przekonany, iż nie są prawdziwe?  No ale czy taka sytuacja jest w praktyce możliwa? Co do jakości i chronicznej nieprawdziwości dowodów jednej strony, tysiące niewinnie skazanych ma wiedzę z autopsji… 

W Ameryce, jak każde dziecko wie chociażby z filmów, to druga strona podważa prawdziwość dowodów pierwszej, a bezstronny i niezawisły sędzia nie wtrąca się i nie może przeprowadzać żadnych dowodów. Tak wydawałoby się ma działać kontradyktoryjność!  To ma być Ameryka na sali sądowej, a nie wolna amerykanka.

 

Czy może taka niekonsekwencja ma za zadanie chronić prokuratorów i sędziów przed radykalną terapią wstrząsową, pozostawiając im część zabawek?

 

“…Pełnej kontradyktoryjności postępowania karnego stworzyć nie chcemy, gdyż jest to niemożliwe. Po jednej stronie bowiem stoi aparat państwowy, a po drugiej mamy jednostkę”

prof. Piotr Hofmański sędzia SN, współautor projektu  

 

Pan sędzia myli się, kontradyktoryjność niemalże pełna jest możliwa, pod warunkiem, że tę jednostkę prawodawca potraktuje na równi z oskarżycielem. Dlatego też żródła ewidentnej niechęci projektodawców do stworzenia warunków pełnej kontradyktoryjności, trzeba szukać moim zdaniem w obawach wyrażonych przez prokuratorów… „W razie wejścia w życie planowanej pełnej kontradyktoryjności procesu karnego z dużym prawdopodobieństwem można przewidywać gwałtowne zwiększenie liczby wyroków uniewinniających.” Opinia Rady Głównej Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP

 

Znając dotychczasowe osiągnięcia prokuratur, nie dziwię się obawom tychże, dziwi natomiast gotowość prawodawcy do wprowdzenia ustawowych “gwarancji” zapobiegania nieudolności strony. Innymi słowy dzisiaj prokurator może spartaczyć śledztwo czy dochodzenie, a sąd przeprowadzając dowody „koryguje te braki“, jeżeli zachodzi potrzeba, na siłę „szukając“ dowodów winy oskarżonego, nie tak rzadko naruszając prawo procesowe. Stąd te rewelacyjne statyski skazań na podstawie oskarżeń prokuratury – 94 czy 96% … Po reformie, gdy oskarżyciel spartoli śledztwo czy dochodzenie, a podczas przeprowadzania dowodów “sprawa będzie zmierzała w kierunku, który oddala go od ustalenia prawdy” (prawda czyt. wina oskarżonego)…sędzia przeprowadzi dowody z urzędu. Czy jest jakakolwiek róznica pomiędzy dzisiejszym modelem, a proponowanym, jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko końcowy rezultat procesu? Ja nie widzę żadnej. Jednym słowem wydaje się, że szkoda czasu i atłasu.

 

W Ocenie skutków regulacjiznalazłam ten kawałek. I niech mi ktoś powie, że z tą troską o prawdę nie mam racji!.

 

“Powierzenie przeprowadzania dowodów sądowi wcale nie będzie sprzyjać wyjaśnianiu prawdy, albowiem, po pierwsze, sąd będzie miał – w świetle projektowanych rozwiązań – możliwość wyjątkowego wprowadzenia dowodu z urzędu, a po wtóre – w ramach przeprowadzania dowodu przez stronę, sąd będzie miał możliwość aktywnego udziału w tej czynność (proj. art. 370 § 2 k.p.k.).”

 

Pyszne, nieprawda? Jak mawiała moja babcia, jak sie nie pomylą, to prawdy nie powiedzą.

 

370 § 2 k.p.kW przypadku dowodu przeprowadzanego przez stronęzadaje ona jako pierwsza pytania osobie przesłuchiwanej, zaś członkowie składu orzekającego mogą zadawać pytania tylko w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych sytuacjach.

 

Artykuł 170regulujący dopuszczanie wniosków dowodowych pozostaje bez zmian

 

§1. Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:

1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,

2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,

4) dowodu nie da się przeprowadzić,

5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

§2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

§3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.

§4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

 

Ciekawostka –  regulacja z peerlowskiego  kpk z 1969r.

Art. 155§1. Wniosek dowodowy oddala się jeżeli:

 1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,

2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności lub dowodu nie da się przeprowadzić

§2. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.

§4. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

Art. 156. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności

 

Jak widać regulacja ta jest identyczna z wyjątkiem dodanego w obowiązującym obecnie kpk pkt. 5. Ten punkt w pierwotnej wersji nowelizacji miał być wykreślony. Ale pozostał.

 

Zważywszy kluczowe znaczenie przepisu regulującego dopuszczania dowodów w kontradyktoryjnym modelu procesu, utrzymanie takich płynnych, niedokreślonych i ocennych kryteriów możliwości oddalenia wniosku dowodowego, moim zdaniem ogranicząją i naruszają konstytucyjnie zagwarantowane prawo do obronywart. 42 ust. 2.

 

Jedyne kryteria, które moim zdaniem mogą ograniczać dopuszczenie dowodu to przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne – pod warunkiem, iż powody tej niedopuszczalności to naruszenie przepisów prawa lub inne ważne przyczyny precyzyjnie i ściśle określone i skatalogowane w przepisie, jak  to wynika z dyspozycji art. 31 ust. 3 Konstytucji.

 

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż

 

“uzależnienie dopuszczalności ograniczeń praw i wolności od ich ustanowienia „tylko w ustawie" jest czymś więcej niż tylko przypomnieniem ogólnej zasady wyłączności ustawy dla normowania sytuacji jednostki(…). Skoro ograniczenia mogą być ustanawiane „tylko" w ustawie, to kryje się w tym nakaz kompletności unormowania ustawowego, które musi samodzielnie określać wszystkie podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności, tak aby już na podstawie lektury przepisów ustawy można było wyznaczyć kompletny zarys (kontur) tego ograniczenia. Niedopuszczalne jest natomiast przyjmowanie w ustawie uregulowań blankietowych, pozostawiających organom władzy wykonawczej czy organom samorządu lokalnego swobodę normowania ostatecznego kształtu owych ograniczeń, a w szczególności wyznaczania zakresu tych ograniczeń." wyrok TK z dnia 12 stycznia 2000 r. sygn. akt P 11/98

 

Artykuł 170 jest w obecnym procesie karnym wykorzystywany niemalże “automatycznie” do odrzucenia lwiej części wniosków dowodowych obrony, które mógłby podważyć dowody prokuratora. Wystarczy przypomnieć tutaj wyroki I i II instancji w sprawie Daniela Kloca, gdzie sady te uznały, iż nagranie pobicia i zatrzymania oskarżonego nie “miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy”!

 

 W nowym modelu procesu dopuszczanie dowodów musi być unormowane zupełnie innaczej, a art.170 funkcjonujący od 1969r. skrojony na miarę peerelowskiej sprawiedliwości, nie gwarantuje ochrony przed “widzimisię” i arbitralnością tak prokuratora jak i sędziego.

 

Istotne jest też, iż w nowym modelu, bez sprecyzowanych ustawą kryteriów odrzucania wniosków dowodowych, dowolność oceny tych wniosków może też, w niektórych przypadkach naruszać konstytucyjną zasadę domniemania niewinności .

 

Prokurator ma do dyspozycji wszelkie narzędzia żeby zebrać materiał dowodowy, a oskarżony i jego obrońca są pozbawieni większości narzędzi i uregulowań prawnych umożliwiających – nawet w ograniczonym i ściśle określonym zakresie – prowadzenie sformalizowanego “swojego” postępowania przygotowawczego i przeprowadzania w jego toku dowodów, które następnie mogliby przedstawić w postępowaniu sądowym. 

Dotyczy to przede wszystkim przedstawienie zeznań świadków, czy dostęp biegłych do zabezpieczonych przez policję i prokuratora materialnych dowodów oskarżyciela w celu przeprowadzenia ewentualnych niezależnych badań.

 

Projektodawcy w ramach „wyrównania szans” stron, poczynili “wyłom od dotychczas obowiązującej zasady, według której na rozprawie sądowej nie wolno odczytywać dokumentów prywatnych powstałych poza postępowaniem karnym i dla jego celów (art. 393 § 3 k.p.k. a contrario)”)”  Trzeba podkreślić, iż samo odczytanie dokumentów prywatnych obrony nie ma znaczenia przy ocenie dowodów i tym samym wpływu na orzeczenie, jeżeli obrona nie będzie miała możliwości przeprowadzenia dowodów z tych odczytanych dokumentów.

 

A tu wyłom i wyrównywanie szans ma  “naturalną barierę stanowił będzie zakaz określony w proj. art. 174 k.p.k., dotyczący wyjaśnień oskarżonego i zeznańświadków. Proponuje się wręcz rozszerzenie zakresu tego zakazu poprzez wskazanie,że zakaz zastępowania dowodu z wyjaśnień oskarżonego i zeznańświadków nie może być zastępowany nie tylko – jak dotąd – treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych, ale także innych dokumentów(…)

 

strona ma jednak do dyspozycji instrument polegający na wnioskowaniu przeprowadzenia dowodu przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze. W wypadkach, w których strona ma podstawy by przypuszczać, że dowodu z osobowego źródła dowodowego nie będzie można przeprowadzić na rozprawie, zawsze będzie mogła taki wniosek złożyć, a w postępowaniu przed sądem wnioskować o wprowadzenie dowodu do procesu bez jego przeprowadzenia – w granicach określonych przez przepisy art. 389 i 391 k.p.k.

 

Ograniczenie to nie będzie już jednak dotyczyło innych dowodów, takich jak na przykład opinie biegłych, czy oględziny, które będą mogły być dokumentowane przez stronę lub na jej zlecenie, a odpowiednia dokumentacja (np. opinia „biegłego”, nagranie video dokumentujące oględziny rzeczy lub miejsca) będzie mogła być przedłożona sądowi. Oczywiście, priorytetem nadal pozostanie bezpośrednie przeprowadzenie, czy zweryfikowanie dowodu na rozprawie.

 

Strona zatem będzie miała możliwość złożenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (który sporządził dla obrony opinię) i przesłuchania go przed sądem, jeśli sąd dowód ten dopuści. Także dowody rzeczowe strona powinna sądowi zaprezentować na rozprawie (i pozostałym stronom, a w razie potrzeby – świadkom i biegłym), jeśli jest to fizycznie możliwe, stosownie do art. 395 k.p.k.”

Cytaty – Ocena skutków regulacji Druk Sejmowy 870

 

„Art. 300 & 2

 Przed pierwszym przesłuchaniem poucza siępokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony

procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach,

w szczególności: do składania wniosków o dokonanie czynnościśledztwa lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach, określonych w art. 51 i 52 i 315 – 318, do korzystania z pomocy pełnomocnika, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, jak równieżo uprawnieniach określonych w art. 306 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 138 i 139. Pouczenie to należy wręczyćpokrzywdzonemu na piśmie; pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem.

 

321§ 4.

 W terminie 3 dni od dnia zapoznania sięz materiałami postępowania strony, obrońcy lub

pełnomocnicy mogąskładaćwnioski o uzupełnienieśledztwa, a także o uzupełnienie materiału dowodowego, który ma byćprzekazany sądowi wraz z aktem oskarżenia, o określone dokumenty zawarte w aktach sprawy, gdy ma to znaczenie dla interesów procesowych podejrzanego lub pokrzywdzonego oraz dla realizacji wymogów wskazanych w art. 2 § 2. 

 

 

Czyli de facto ten wyłom mający „w sposób istotny rozszerzyć możliwości przygotowania się stron, w szczególności obrony, do czekającego je postępowania przed sądem (proj. art. 393 § 3 k.p.k.).”  zależy od pozytywnej decyzji prokuratora i sędziego na wniosek dopuszczenia dowodu. Inicjatywa dowodowa obrony, jeżeli dotyczy np. zeznań świadka, uzależniona jest najpierw od pozytywnego postanowienia w kwestii wniosku przeprowadzenia dowodu przez adwersarza w sporze przed sądem – prokuratora, a następnie od dopuszczenia tego dowodu podczas rozprawy przez sąd.  

 

I tak w kółko Macieju!

 

Także np. opinia biegłego, na którą wykosztuje się oskarżony niekoniecznie musi być  dopuszczona przez sędziego.

 

Przedstawianie przez strony dowodów przeprowadzonych lub uzyskanych czy zebranych  do celów postępowania karnego, a także przeprowadzanie dowodów w postępowaniu sądowym powinno zależeć od inicjatywy strony i nie powinno być uzależnione od decyzji dopuszczenia przez sędziego, po za sciśle określonymi i sprecyzowanymi ustawą wyjątkami. Dopuszczanie dowodów powinno być oparte na domniemaniu, iż strona przedstawi podczas postępowania sądowego dowody, które są niezbędne sędziemu do rozstrzygnięcia sprawy i były one przeprowadzone lub zebranedo celów postępowania karnego zgodnie z przepisami prawa.

 

To przecież strony opracowują plan postępowania dowodowego, wiedzą co chcą udowodnić itd. Rolą sędziego jest czuwanie, aby podczas procesu strony przestrzegały przepisów prawa procesowego, a sama rozprawa przebiegała sprawnie i zgodnie z planem. To dopiero  podczas przeprowadzania dowodu przez stronę, sędzia może nabrać wątpliwości, iż przeprowadzany dowód nie jest np. przydatny do stwierdzenia danej okoliczności i dopiero wtedy może postanowić o niedopuszczeniu dowodu, nie wcześniej (oczywiście wyjąwszy wyjątki określone ustawą).

 

Uważam też, iż również strona, a nie tylko sąd, powinna mieć prawo protestu i wnioskowania o niedopuszczenie dowodu strony przeciwnej, jeżeli są one przeprowadzone lub uzyskane do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego ( art. 168a), lub dowód jest niedopuszczalny – jak określone ściśle w przepisach procesowych. Protesty i wnioski powinny być składane ustnie podczas rozprawy, a sędzia winien je rozpatrywać natychmiast, ewentualnie w kwestiach skomplikowanych, odroczyć wydanie postanowienia np, do następnego dnia, przy czym jeżeli jest to możliwe, kontynuować rozprawę.

 

Projektodawca nie proponuje też żadnych zmian w przepisach dotyczących biegłych, czy przeprowadzania eksperymentów procesowych. Reforma wymaga bezwzględnie rewolucji, a mianowicie rezygnacji z „sądowych list biegłych“ i stworzenie „wolnego rynku biegłych“ uregulowanego nowymi przepisami. Wyeliminuje to armię wiernych i dyspozycyjnych biegłych na wyłącznym garnuszku prokuratury i sądów, a zasady rynkowe wyeliminują dyspozycyjnych hosztaplerów i fałszerzy, od których roją się wspomniane listy. Zasady zatrudniania biegłych i kryteria dotyczące tak ich wiedzy fachowej,  jak i kryteria warunków jakie winna spełniac opinia biegłego, muszą być uniwersalne i obowiązywać obydwie strony.

 

I dygresja. Jeżeli powodem tych zmian, było efektywniejsze wykorzystanie manpower sądów, skrócenie czasu postępowań sądowych i co za tym idzie oszczedności, by wymienić niektóre, dlaczego do dzisiaj nie wprowadzono nagrywania przebiegu rozpraw? Dyktowanie protokolantce/protokolantowi zajmuje nierzadko 40% czasu całego trwania rozprawy i na dodatek niezwykle rzadko jest wiernym odzwierciedleniem faktycznych wypowiedzi jej uczestników. Aby to zmienić, nie potrzebne byłyby do tego dwuletnie burze takich mózgów jak prof Zolla czy sędziego Sądu Nawyższego prof. Hofmańskiego.

 

Ciekawe też jak będzie przebiegało protokołowanie po wprowadzeniu tych zmian? Czy sędzia dalej będzie mozolnie dyktował swoją wersję, czy też strony będą miały możliwość podawania do protokołu swojejwersji?

 

O zapowiadanym od lat wprowadzeniu obligatoryjnego nagrywania przebiegu rozpraw karnych, w tej nowelizacji cisza. Czy wprowadzanie amerykańskich rozwiązań nie zobowiązuje? Nagrywanie przebiegu rozpraw rozpoczęto tam w latach 50 ubieglego wieku, a protokół rozprawy zawiera również uwagi z sali sądowej i opis reakcji audio publiczności np. śmiech na sali, niezrozumiałe pomruki etc.

 

Kuriozalna propozycja art. 73§ 2 i 3

 

§1.Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie.( pzostaje niezmieniony)

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się, może zastrzec w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona.

§ 3. Jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego prokurator może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą.

 

Regulacja ta narusza konstytucyjne prawo do obrony w art. 42 ust. 2, a także art. 31 ust. 3, który wyraźnie stanowi, iż ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie, o czym piszę na początku tej notki i przy regulacji dopuszczania dowodów. Szczególnie uzasadnione wypadki dla dobra postępowania przygotowawczego,  dopóki nie zostaną ściśle określone czy wręcz skatalogowane w tym przepisie, pozostawiają zbyt wiele miejsca do arbitralnych, dowolnych i ad hoc interpretacji, tak w definiowaniu tych szczególnie uzasadnionych wypadków jak i interpratacji dobra postępowania przygotowawczego.

 

Dodac trzeba, iż rzadko się zdarza, aby prokurator w konkretnym przypadku, uzasadnił w postanowiemniu na czym polega to dobro postępowania przygotowawczego, które zostanie naruszone i jak faktycznie może być naruszone. Ten paternalizm prokuratorów, którzy wiedzą lepiej, chociaż i trudno im zwerbalizować co wiedzą lepiej i przepisy od nich nie wymagają takiego sprecyzowania, jest w przypadku konstytucyjnych praw i wolności nie do zaakceptowania.

 

Trybunał Konstytucyjny wyrażnie wypowiedział się w tej materii: „wymaganie umieszczenia bezpośrednio w tekście ustawy wszystkich zasadniczych elementów regulacji prawnej musi być stosowane ze szczególnym rygoryzmem, gdy regulacja ta dotyczy władczych form działania organów administracji publicznej wobec obywateli, praw i obowiązków organu administracji i obywatela w ramach stosunku publiczno-prawnego lub korzystania przez obywateli z ich praw i wolności."

 

Przepis ten narusza również art. 6 ust. 3 lit. b Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Orzecznictwo ETPC jest w tej kwesti konsekwentne – “kontakt oskarżonego pozostającego w areszcie z jego obrońcą musi być nieskrępowany, co stanowi elementarny warunek prawidłowego funkcjonowania stosunku obrończego i pozwala na zachowanie zaufania oskarżonego do obrońcy”.

 

Ciekawe jakie jest stanowisko w tej kwesti NRA, zwłaszcza, że podobne brzmienie ma ten artykuł aktualnie?

 

Jeżeli adwokat jest mężem zaufania publicznego, to taka regulacja ustawowa, abstrahując od jej niekonstytucyjności, jest policzkiem dla wszystkich obrońców. Samo domniemanie, którego nikt nie ma obowiązku ani uprawdopodobnić, ani uzasadnić, iż ich działania będą nielegalne, jest niechlubną pozostałością demokracji ludowej. Chyba czas najwyższy tworzyć przepisy prawa procesowego na miarę demokratycznego państwa prawa.

 

Zadziwił mnie też dodatek do art.95:

 

Aktualny art.95. Sąd orzeka na rozprawie w wypadkach przewidzianych przez ustawę, a w innych – na posiedzeniu. Orzeczenia podejmowane na posiedzeniu mogą zapadać również na rozprawie.

 

i dodatek art. 95a. § 1. Posiedzenie sądu odbywa sięz wyłączeniem jawności, chybaże ustawa stanowi inaczej albo prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej. 

§ 2. Jawne sąposiedzenia, o których mowa w art. 340, 341, 343, 343a, art. 489 § 1, 603, art. 607l § 1, art. 607s § 3, art. 611c § 4 i art. 611ti § 1.

§ 3. Do posiedzeń, które odbywająsięjawnie, przepisy rozdziału 42 stosuje sięodpowiednio.

 

U ustawodawcy, jak i strażników praworządności, Konstytucja nie cieszy się specjalną estymą. Nasze ustawy pełne są niezgodności i naruszeń ustawy zasadniczej, a sędziowie w jednym palcu mają zapisy gwarantujące ich prawa, ale kłopoty ze znajomością praw obywatela czy oskarżonego.