Przyjazne państwo – tylko dla niektórych?

Czy ktoś jeszcze pamięta nadzwyczajną komisję sejmową „Przyjazne Państwo”? Nie? No to przypomnę jej największe osiągnięcie w budowaniu lepszej przyszłości. Niestety, tylko niektórym.

1.

Odpowiedzialność karną członków zarządu spółki prawa handlowego (od jawnej po komandytową) znało już ustawodawstwo przedwojenne. Art. 482 Kodeksu Handlowego z 27 czerwca 1934 roku za działanie na szkodę spółki przewidywał karę pozbawienia wolności do lat 5. Zastępujący go w 2000 roku Kodeks Spółek Handlowych recypował powyższą odpowiedzialność w art. 585.

Aż do czerwca 2011 roku, kiedy to na wniosek nadzwyczajnej komisji „Przyjazne Państwo” art. 585 został uchylony.

Uchylenie przestępstwa działania na szkodę spółki handlowej z art. 585 KSH jest wynikiem działalności Komisji Sejmowej „Przyjazne Państwo” (szerzej zob. R. Zawłocki, [w:] Bieniak i in., Komentarz KSH, 2012, komentarz do art. 585 KSH, Nb 1-13). W konsekwencji, wejściem w życie ustawy, o której mowa powyżej, uchylono art. 585 KSH i wprowadzono nowe przestępstwo niegospodarności bezszkodowej poprzez dodanie § 1a do art. 296 KK, a zatem wprowadzono art. 296 § 1a KK. Zdaniem R. Zawłockiego, przepis ten określa swoistą odmianę przestępstwa działania na szkodę przedsiębiorcy, w tym również – spółki handlowej. Jego analiza prowadzi do wniosku, że w obowiązującym systemie prawa wciąż karalne jest działanie na szkodę spółki handlowej (zob. szerzej R. Zawłocki, Nowe przestępstwo niegospodarności bezszkodowej z art. 296 § 1a KK, MoP 2011, Nr 18, s. 965-974; por. R. Zawłocki, [w:] Bieniak i in., Komentarz KSH, 2012, komentarz do art. 585 KSH, Nb 1-13). *

2.

Popatrzmy zatem, jak wygląda art. 296 KK:

Art. 296. [Nadużycie zaufania] § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Wytłuszczone fragmenty wskazują kierunek zmian, jakie zostały wprowadzone w ramach „umilania Państwa”.

Zgodnie bowiem z art. 115 § 5 Kodeksu Karnego:

Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych.

Ciut więcej, niż 125 najniższych wynagrodzeń brutto.

Nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie obowiązku, w wyniku którego firma (lub osoba fizyczna) poniesie stratę mniejszą lub równą 200.000,- zł jest zatem bezkarne.

3.

Tymczasem zwykłym złodziejem można zostać bez względu na wysokość zagarniętego mienia, przy czym do 250 zł jest to wykroczenie (za rok granica wzrośnie do 400,- zł). Choć po prawdzie to raczej złodziejaszek, niż prawdziwy złodziej.

4.

Truizmem jest powoływanie się na trwający od kilku lat kryzys. Jeszcze bardziej nudne wydaje się biadolenie nad kondycją polskich firm, które borykają się nie tylko z zatorami płatniczymi, ale i z coraz mniejszym obrotem.

Bo przecież to oczywista oczywistość.

Czy w takiej sytuacji zniesienie art. 585 KSH nie stanowi swoistej zachęty dla, nazwijmy eufemistycznie, niecierpliwych biznesmenów, którzy zamiast reperować kierowaną przez siebie firmę wolą „naprawić” swoje własne finanse?

Czy trzeba zresztą szukać daleko?

5.

13.7.2011 r. weszła w życie ustawa z 9.6.20011 r. o zmianie ustawy – Kodeks Karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 133, poz. 767), która – na mocy art. 1 – wprowadziła do Kodeksu Karnego nowe przestępstwo niegospodarności bezszkodowej z art. 296 § 1a. Jednocześnie, na mocy art. 3 tej ustawy, uchylono przepis art. 585 KSH określający przestępstwo działania na szkodę spółki.**

I znów jesteśmy skazani na dowodzenie, że grożąca szkoda jest większa od 200.000,- zł. Szkoda np. o wysokości 100.000,- zł jak najbardziej mieści się, zdaniem ustawodawcy, w ramach dozwolonego ryzyka gospodarczego.

6.

No cóż, liberalne i przyjazne, gdy chodzi wyłącznie o kieszeń obywatela, Państwo pokazuje swoją prawdziwą twarz w innej dziedzinie. Kodeks Karny Skarbowy karze z całą surowością nawet najdrobniejsze uchybienia. Objaśnienia wyrażeń ustawowych zawarte w art. 53 KKS podają jako tzw. próg ustawowy pięciokrotność najniższej krajowej płacy brutto. Jeśli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest niższa od progu ustawowego, odpowiadamy za wykroczenie. Jeśli wyższa, to jest to już przestępstwo karnoskarbowe. Teoretycznie zatem zaniżenie podatku o 8000,- zł może skutkować nawet 5-letnim wyrokiem! (art. 54 KKS). Tymczasem narażenie na taką samą stratę przeciętnego Jana Kowalskiego pozostaje poza zainteresowaniem organów ścigania. Obostrzenie sankcji karnoskarbowej to ostatni dorobek rządu Millera – nowelizacja zaczęła obowiązywać 17 grudnia 2005 roku (uchwalona 28.07 2005 r.). Przypomnijmy, że podwyższyła czas trwania kary pozbawienia wolności z 3 do 5 lat, w przypadku zaś tzw. obostrzenia kary – z 6 lat do 10!

7.

Karalne zachowanie się sprawcy czynu z art. 296 § 1 KK ma charakter ogólny. Menedżer może popełnić to przestępstwo na różne sposoby, wypełniając jednocześnie znamiona innych czynów zabronionych, np. fałszerstwo dokumentów (art. 270 KK), nierzetelne prowadzenie dokumentacji gospodarczej (art. 303 KK) itp. Zachowanie takie należy kwalifikować kumulatywnie.

Czyn, który nie jest związany z realizacją przez menadżera określonych uprawnień lub obowiązków. Jeżeli menedżer wyrządza szkodę przedsiębiorstwu, popełniając czyn, który nie jest związany z realizacją przez niego określonych uprawnień lub obowiązków, to zachowanie takie nie stanowi naruszenia tychże powinności, a zatem nie wypełnia znamion strony przedmiotowej czynu zabronionego z art. 296 KK. Dlatego, np. kradzież lub przywłaszczenie przez menedżera mienia przedsiębiorstwa należy kwalifikować wyłącznie odpowiednio z art. 278 i 284 KK.**

Ale już zawarcie niekorzystnej umowy, czy też uznanie nadmiernie wygórowanych kar umownych, mieści się w znamionach art. 296 KK.

To oczywiście tylko przykład. Pamiętać jednak trzeba, że pomysłowość ludzka jest w praktyce nieograniczona.

Zupełnie tak samo, jak apetyt fiskusa…

___________________

* Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. prof. dr hab. Janusz A. Strzępka, Rok wydania: 2013, Wydawnictwo: C.H.Beck, Wydanie: 6

** Kodeks karny. Komentarz red. prof. dr hab. Alicja Grześkowiak, prof. dr hab. Krzysztof Wiak, Rok wydania: 2012, Wydawnictwo: C.H.Beck, Wydanie: 1

25.11 2013