Z Weepers do Wieprza Droga panny Preuss.

Postać Ireny burzy wszelkie stereotypy używane przy rozbiorze trudnych relacji polsko niemieckich na tych terenach.

Dziewczyna na zdjęciu to Edelgard  (Irena) Preuss. Do końca swoich dni mieszkała w miejscowości, w której się urodziła. Obecnie miejscowość ta nazywa się Wieprz, przed wojną nazywała się Weepers, a jeszcze dawniej Wepren (w języku Prusów).

Edelgard była ostatnią z rodu Preussów –  jej bracia nie mieli synów, a  syn był bezdzietny.

Już w czasach przedkrzyżackich przodkowie Ireny mieli prawo do połowu ryb w jeziorze Geserich (Jeziorak). W dokumentach miasta Deutsch Eylau (Iława) zachowała się notatka, że w 1845 roku Preuss sprzedał magistratowi Iławy prawo do połowu ryb z części jeziora Geserich.

Pytana o narodowość Irena odpowiadała: „Nie jestem Niemką. Nie jestem także Polką. Ja po prostu jestem stąd – z Wieprza, Weepers , a może nawet Wepren.”

Rodzice Ireny to bogaci chłopi. Mieli 200 hektarów ziemi, w tym wyspę Bukowiec, dom w Wieprzu, zabudowania gospodarskie, domy pracowników, bydło, hodowlę koni trakeńskich, prawa do połowów na Jezioraku.

Wojna była dla rodziny Ireny traumatycznym przeżyciem. Nikt z jej rodziny nie identyfikował się z nazizmem.

Ojciec Ireny nie zapisał się do NSDAP pomimo, że jako bogaty rolnik był do tego nakłaniany, a potem wręcz zmuszany. Pomógł mu miejscowy nauczyciel Stobbe (po wojnie jego syn został burmistrzem Berlina), który choć był w partii, starał się chronić od niej sąsiadów. Od mobilizacji, ojca Ireny wyratował fakt, że był jedynym żywicielem rodziny. Wykręcał się od również od oddawania koni do wojska – po prostu żałował koni.

W czasie wojny rodzice Ireny bardzo dobrze traktowali robotników przymusowych, płacili im, żywili, przyjaźnili się z nimi. Przyjaźnie przetrwały wojnę. Jeden z robotników, Stanisław Sienkiewicz, który przeżył z nimi prawie 5 lat, po wkroczeniu Rosjan i aresztowaniu ojca Ireny pomógł im uzyskać status autochtonów wykorzystując fakt, że babcia Ireny była z domu Bogdańska.

I tak rodzina Ireny została w Polsce. Zabrano im wszystko – ziemię, dom rodzinny, bydło, konie, meble. Nawet wyspę Bukowiec, na której się początkowo schronili, matka pod presją sprzedała zakładom z Elbląga. Byli przecież kułakami i autochtonami. Skazani byli na zagładę.

Jednak przetrwali. Matka do końca życia mieszkała na wyspie czekając na ojca, który zabrany przez Rosjan, nigdy nie wrócił. Irena i matka zostały przez Rosjan zgwałcone. Były świadkami rabunków, mordów, prześladowań.

Potem Irena wyszła za mąż. Wraz z mężem tułali  się po okolicznych pegeerach jako pracownicy. Ostatecznie udało się im wrócić do Wieprza. Jeden z byłych pracowników ojca Ireny  zapisał jej i jej rodzinie w testamencie swój dom.

Ten fakt najlepiej świadczy o tym jakim człowiekiem była Irena. Świadczy o tym również to, że gdy mieszkała w tym domu samotnie,  przykuta do wózka inwalidzkiego, pomagali jej sąsiedzi. Oraz to, że na jej grobie zawsze są kwiaty i znicze i że sąsiedzi pojawili się na promocji poświęconej jej książki.

Postać Ireny burzy wszelkie stereotypy używane przy rozbiorze trudnych relacji polsko niemieckich na tych terenach.

Irena dobrze rozumiała, że ją i jej rodzinę zgniótł walec historii. Nie miała do nikogo pretensji, nawet do obcych ludzi , którzy zajęli jej dom skazując ją na poniewierkę. A przecież był to zwykły wiejski dom, nie żaden pałac.

Jedyne co ją bolało, to fakt, że te wszystkie tragedie poszły niejako na marne. Gospodarstwa zostały poniszczone, dwory i pałace zburzone, zwierzęta wybite.

Rozumiem ją dobrze. Ja też lepiej znosiłabym nasze wypędzenie z kresów, gdyby ktokolwiek na tym skorzystał. Nie skorzystał nikt – ludzie (nasi „ tutejsi”) znosili głód i prześladowania, ziemia została zmarnowana przez chybione melioracje, dwór zniszczony i rozebrany. Nie został kamień na kamieniu.

Niezwykłą historię Ireny zdecydowała się opisać moja znajoma Dorota Paśko Sawczyńska w książce pod tytułem: „Z Weepers do Wieprza. Droga panny Preus”.

Kilka słów o autorce książki. Urodziła się w 1966 roku w Poznaniu. Ukończyła AWF w Poznaniu i SGH w Warszawie. Była dziennikarką telewizyjną. Jest instruktorem jeździectwa, hodowcą koni rasy huculskiej, tłumaczem z języka niemieckiego, sołtysem wsi Matyty nad Jeziorakiem. Wraz z mężem, absolwentem ASP w Krakowie prowadzi we wsi Matyty gospodarstwo agroturystyczne „Przystań”.

Dorota z koniem

Dorota i jej córka Joasia

26 października odbyła się w Matytach promocja tej niezwykłej książki. Licznie przybyli goście po krótkim wykładzie pojechali do Wieprza. Obejrzeliśmy dom rodzinny Ireny, dom w którym mieszkała aż do śmierci, zwiedziliśmy wyspę Bukowiec i złożyliśmy kwiaty na jej grobie.

Potem, już w Matytach, wysłuchaliśmy koncertu Dusi Staronowicz z Gdańska.

Dorota podpisuje książki.

Cmentarz na wyspie Bukowiec.

Książkę można zamówić pisząc na adres e-mail: matyty@post.pl