Walka Dawida z Goliatem w sądach jeleniogórskich

Wierzyć się nie chce, jak sądy w Polsce potrafią mnożyć sprawy, doprowadzać do wieloletniej przewlekłości oraz orzekać wbrew zdrowemu rozsądkowi, a nawet Uchwałom Sądu Najwyższego.

 Czy naruszył dobra osobiste firmy X?

Pan Grzegorz Niedźwiecki, dziennikarz obywatelski i działacz publiczny z Jeleniej Góry został skazany w 2008 roku za zniesławienie firmy, nazwijmy ją X, w lutym 2007 roku na swoim prywatnym blogu. Oskarżono go ze sławetnego artykułu 212 par. 2 kk.

Istnienie tego przepisu w polskim kodeksie karnym ciągle wzbudza poważne wątpliwości obrońców praw człowieka. Przypomnijmy, że wedle ich przekonań, za pomówienie powinno się ponosić wyłącznie odpowiedzialność cywilną, gdyż sankcja karna wywołuje tzw. efekt mrożący, ograniczający wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

Pan Grzegorz zaprzeczał w sądzie, iżby kiedykolwiek zamieścił jakąś notatkę o firmie X na swoim blogu. Zapewniał, że blog jest prywatny, ma niewielką liczbę odsłon, dostęp do niego ma kilka osób, a oskarżyciel prywatny – firma X, reprezentowana przez  kancelarię prawniczą, nigdy nie przedstawiła poważnych dowodów zamieszczenia inkryminowanej notatki na blogu pana Grzegorza i to przez niego osobiście. W istocie, oskarżyciel nie przedstawił ani skanu krytycznego artykułu, ani potwierdzonego notarialnie jego wydruku, a firma Onet na wezwanie Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze  podała, że nie jest w stanie z uwagi na upływ czasu przedstawić danych o logowaniach na blogu w lutym 2007 roku.

Pan Grzegorz został jednak skazany. Jak wyjaśnił jeleniogórski sąd w odpowiedzi na pytanie prasowe, w toku przewodu sądowego przeprowadzono tylko dowody z zeznań świadków oraz ze śledztwa i innego postępowania sądowego, zainicjowanych przez pokrzywdzoną firmę. Nie przeprowadzono kluczowego dowodu z opinii biegłego.

Wyrok nie był surowy. Pan Grzegorz został skazany na grzywnę w wysokości 200 zł, która została zawieszona na okres próby w wymiarze 1 roku.

Skazany nie wystąpił o uzasadnienie wyroku i nie zaskarżył go. Nazajutrz po jego ogłoszeniu wyjechał do pracy za granicę. Był to duży błąd, gdyż kancelaria reprezentująca firmę X, powołując się na wyżej wymieniony wyrok karny wniosła pozew cywilny żądając przeprosin za naruszenie dóbr osobistych oraz zasądzenia 10 tysięcy złotych od pozwanego na rzecz wskazanego domu dziecka oraz zwrotu kosztów sądowych.

Wyrok cywilny zapadł zaocznie, gdyż pan Grzegorz cały czas pracował za granicą i nic nie wiedział o pozwie ani o toczącym się procesie w Sądzie Okręgowym w Jeleniej Górze.

Błyskawicznie zasądzono od niego zgodnie z żądaniem pozwu (nie tylko 10.000 zł z odsetkami na cel społeczny, ale też ponad 2600 zł kosztów sądowych). Co ciekawe i bulwersujące, orzeczono o obowiązku zamieszczenia przeprosin nie na blogu pana Niedźwieckiego, gdzie miało nastąpić zniesławienie wedle wyroku karnego, ale w kilku zupełnie innych mediach: w „Nowinach  Jeleniogórskich”, tygodniku „Jelonka.com” oraz na stronie internetowej www.jelonka.com . Kancelaria twierdziła bowiem, że krytyczny tekst o firmie X ukazał się też na portalu jelonka.com.

Sąd orzekł błędnie. Przede wszystkim, w wyroku karnym nie było mowy o zamieszczeniu notatki na stronie www.jelonka.com, a więc żądanie firmy X nie było poparte w tym zakresie żadnym dowodem.

Ponadto, zgodnie z doktryną istnieje: „konieczność poszanowania zasady proporcjonalności sankcji o charakterze finansowym w procesach sądowych związanych z wykonywaniem przez media prawa do swobody wypowiedzi”. Jak podaje Helsińska Fundacja (HFPC), Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazuje na fakt, iż zbyt wysokie sumy zadośćuczynienia jak i obowiązek poniesienia innych nadmiernych kosztów, np. związanych z publikacją przeprosin, mogą wywoływać wspomniany już efekt mrożący oraz stanowić niedopuszczalną ingerencję w wolność słowa. W ocenie HFPC obowiązek publikacji przeprosin nie powinien wykraczać poza medium, gdzie sporny materiał się ukazał, choćby nawet był cytowany w innych mediach. Tak orzekł m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2008 r., I CSK 345/07: „Do usunięcia skutków naruszenia powinno dojść na takim samym forum, na jakim naruszono dobre imię powoda”.

A zatem w niniejszej sprawie nie było żadnych podstaw do zasądzenia obowiązku zamieszczenia przeprosin w prasie drukowanej („Nowiny Jeleniogórskie”, tygodnik „Jelonka.com”), a podstawy do ich zamieszczenia na portalu internetowym tego ostatniego były nadzwyczaj wątpliwe.

Niestety, pan Grzegorz pracując poza Polską nic nie wiedział o wydanym wyroku, a więc go nie zaskarżył. Orzeczenie stało się prawomocne.

Panu Grzegorzowi nie udało się wznowić sprawy karnej oraz cywilnej. Ten wątek też jest ciekawy, bo wskazuje, że w Polsce można przegrać w sądzie nawet mając ewidentnie rację i prawo po swojej stronie.

Pomijając jednak tą kwestię, kłopoty pana Grzegorza zaczęły wzrastać w sposób „wykładniczy”. Ponieważ uchylił się od wykonania wyroku – konsekwentnie zapewniając, że nigdy i nigdzie nie zamieszczał żadnej notatki o firmie X – kancelaria reprezentująca powódkę wszczęła wobec niego czynności przymuszające do publikacji przeprosin na podstawie art. 1050 kpc. Przepis ten pozwala zasądzić wobec „dłużnika” (czyli osoby nie wykonującej wyroku) coraz to większe grzywny, które w razie ich nieuiszczenia można zamienić na areszt.

Wobec pana Grzegorza zasądzono łącznie 27.100 zł grzywien, które zamieniono na pół roku aresztu. Nie trafił za kratki tylko dlatego, że „wierzyciel”, czyli firma X nie wpłaciła zaliczek na ten areszt. Jednakże przez prawie 6 lat (od 2009 do 2015 roku) był w nieustającym stresie z powodu wszczynanych wobec niego czynności egzekucyjnych.

Pan Grzegorz nie wiedział, że Sąd w Jeleniej Górze, zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z  dnia 28.06.2006 r. sygn. III CZP 23/06,  powinien potraktować przeprosiny firmy X zasądzone w wyroku z 2008 roku – w razie ich nieopublikowania dobrowolnie przez dłużnika – jako czynność zastępowalną i upoważnić firmę X do ich publikacji na koszt pana Grzegorza. Taką możliwość daje art. 1049 kpc. Przywoływana przeze mnie Uchwała jednoznacznie stanowi: „Obowiązek usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, polegający na złożeniu przez dłużnika oświadczenia odpowiedniej treści w formie ogłoszenia, podlega egzekucji na podstawie art. 1049 k.p.c.”.

Sądy jeleniogórskie nie honorują jednak powyższej Uchwały Sądu Najwyższego. W listopadzie ubiegłego roku na nowo rozpoczęto przymuszanie pana Grzegorza do dobrowolnego zamieszczenia przeprosin. Znowu pojawiły się groźby grzywien i aresztu.

Jest to bardzo dziwne. Od zdarzenia naruszenia dóbr osobistych firmy X na skromnym blogu o niewielkiej liczbie odsłon, któremu to zdarzeniu pan Grzegorz zaprzecza, minęło już prawie 10 lat. Sądy w Jeleniej Górze wytrwale procedują w tej sprawie na podstawie niewłaściwego przepisu, nakręcając konflikt między stronami nie wiadomo w czyim interesie.

Czy bowiem jest w interesie firmy X, aby pan Grzegorz po 10 latach przepraszał za czyn, o którym twierdzi, że go nie popełnił? Skoro dużej, prestiżowej firmie X tak bardzo na tym zależy, dlaczego nie wystąpi do Sądu o możliwość publikacji przeprosin na koszt dłużnika?

Dlaczego w tych zmaganiach między Dawidem i Goliatem Sąd nie wykorzystuje już utrwalonego orzecznictwa SN, odwołującego się do art. 1049 kpc.? Dlaczego stosuje postkomunistyczny, reliktowy art. 1050?

Przypomnijmy stanowisko Sądu Najwyższego: „Z punktu widzenia prawnego istotą przeprosin (wyrażenia ubolewania) jest przede wszystkim skorygowanie obrazu osoby dotkniętej naruszeniem dobra osobistego – najczęściej czci lub dobrego imienia – w oczach opinii publicznej lub innych osób. Głównym celem osoby dotkniętej naruszeniem nie jest wywołanie u naruszyciela odruchów ekspiacji, lecz to, aby informacja o korzystnym dla niej wyroku dotarła do jak najszerszego kręgu osób, które – na podstawie zachowań dłużnika uznanych przez sąd za naruszające dobra osobiste – mogły ukształtować sobie fałszywy wizerunek pokrzywdzonego”.

Opisywana sprawa powinna z uwagi na upływ czasu zostać umorzona przez Sąd na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego, stanowiącego, iż:

„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.

„Obywatelska” gazeta Kornela Morawieckiego, Nr 129, 9-22.12.2016 r., str. 21