Pasja warta krwi – recenzja filmu Whiplash

Whiplash, zaliczany do gatunku dramat muzyczny, pojawił się na ekranach kin w roku 2014. Zarówno jego reżyserem jak i scenarzystą jest Damien Chazelle. W role główne wcielili się: Miles Teller (Andrew Neimann), J.K. Simmons (Terence Fletecher) – zdobywca Oscara za najlepszą rolę drugoplanową w tym filmie, Paul Reiser (Jim Neimann) oraz Melissa Benoist (Nicole). Tytuł nawiązuje do utworu jazzowego napisanego przez Hanka Levy’ego w roku 1974, którego grę Andrew chciał opanować do perfekcji. Główny bohater, Andrew Neimann to młody, utalentowany i niezwykle ambitny uczeń pierwszego roku w prestiżowym konserwatorium Shaffera w Nowym Jorku. Nie trudno odnieść wrażenie, że gra na perkusji stanowi dla niego całe życie. Poświęca jej każdą wolną chwilę, jest ważniejsza niż życie towarzyskie czy miłość, którą odrzuca […]

Whiplash, zaliczany do gatunku dramat muzyczny, pojawił się na ekranach kin w roku 2014. Zarówno jego reżyserem jak i scenarzystą jest Damien Chazelle. W role główne wcielili się: Miles Teller (Andrew Neimann), J.K. Simmons (Terence Fletecher) – zdobywca Oscara za najlepszą rolę drugoplanową w tym filmie, Paul Reiser (Jim Neimann) oraz Melissa Benoist (Nicole). Tytuł nawiązuje do utworu jazzowego napisanego przez Hanka Levy’ego w roku 1974, którego grę Andrew chciał opanować do perfekcji.

Główny bohater, Andrew Neimann to młody, utalentowany i niezwykle ambitny uczeń pierwszego roku w prestiżowym konserwatorium Shaffera w Nowym Jorku. Nie trudno odnieść wrażenie, że gra na perkusji stanowi dla niego całe życie. Poświęca jej każdą wolną chwilę, jest ważniejsza niż życie towarzyskie czy miłość, którą odrzuca na rzecz swojej pasji. Gdy trafia pod opiekę wymagającego i kontrowersyjnego Terence’a Fletchera staje się jeszcze bardziej zdeterminowany by osiągnąć sukces. Krzyk, agresja, poniżanie ze strony nauczyciela, który staje się dla niego kimś w rodzaju mentora, nie robią na nim najmniejszego wrażenia, wręcz przeciwnie – motywują go jeszcze bardziej. Ćwiczy grę na perkusji ponad własne siły. Krwawiące dłonie i wycieńczenie nie stanowią żadnej przeszkody – wszystko, by osiągnąć wymarzony cel. Przez cały film jesteśmy świadkiem pojedynku ucznia z nauczycielem.

Wspominając o głównych rolach w filmie należy wspomnieć o mistrzowskiej grze muzyki i montażu w filmie. W końcu Whiplash otrzymał Oscara zarówno za jedno jak i drugie. Ujęcia oraz ich zmiany zsynchronizowane są z muzyką. Rytm to słowo, które może określić cały film zarówno na płaszczyźnie fabularnej jak i montażowej. Montaż i jego tempo zazwyczaj budują całą atmosferę. Gdy widz ma poczuć ten sam stres i emocje co Andrew obserwujemy szybkie cięcia, które skutecznie wzmacniające napięcie. Przykładem jest scena gdy Fletcher policzkuje Neimanna za grę w złym tempie. Spokój do filmu wprowadzają z kolei szerokie ujęcia – plan totalny. Tu za przykład stanowić może scena, gdy obserwujemy głównego bohatera czekającego w sali prób na resztę zespołu oraz nauczyciela. Jest to moment spokoju. Gdy tylko członkowie zespołu zaczynają wchodzić do sali cały spokój zostaje zburzony poprzez szybkie zmiany ujęć, wprowadzające chaos i zamieszanie. Kolejnym elementem, który wprowadza spokój jest cisza. Kilku sekundowe przerwy w dialogach i brak jakiekolwiek podkładu muzycznego sprawiają, że mamy czas na szybką analizę tego, co obecnie dzieje się na ekranie. W Whiplash mamy także często do czynienia na ekranie z detalami, głównie związanymi z muzyką – instrumenty (pałki perkusyjne, oblane potem talerze perkusyjne, kartka z nutami), a także ze zbliżeniami na twarze bohaterów. Twarze, na których malują się przeróżne emocje: gniew, smutek, radość.

Wymienione wyżej czynniki, pozwalają także na stwierdzenie, że widz może utożsamiać się z głównym bohaterem – taki był wręcz zamysł twórców filmu. Odpowiednie dawkowanie emocji, trzymanie widza w napięciu, nerwowa atmosfera. To wszystko wpływa na manipulację naszymi emocjami oraz sprawia, że stajemy się empatyczni wobec niego. W filmie zastosowano także strategie, które mają na celu dezorientację widza, często poprzez gwałtowne wahania atmosfery, a także wspomniane wcześniej szybkie zmiany ujęć. Gdy widz myśli, że wszystko jest w porządku nagle dochodzi do wybuchy agresji Fletchera. Cały pozorny spokój zostaje zburzony. Przykładem takiego zabiegu jest scena w której Andrew gra na perkusji, a Terence rzuca nagle w niego krzesłem, a także jedna z końcowym scen, w której nauczyciel daje szansę bohaterowi na grę w jego zespole podczas festiwalu jazzowego JVC. Widzowi wydaje się, że wszystko będzie w porządku, a chwilę przed samym koncertem dowiadujemy się, że Terence chce go na ośmieszyć zaczynając od utworu, którego Andrew nie zna.

Whiplash może uchodzić za przykład filmu w którym autor zastosował klamrę kompozycyjną – zarówno na jego początku jak i na końcu zostały ukazane sceny, na których Andrew Neimann gra na perkusji. Zmieniają się oczywiście całkowicie okoliczności tej gry. Cały film został ukazany w sposób chronologiczny, a narracja została poprowadzona w sposób obiektywny. Widz jest tylko obserwatorem – wie tyle, ile zobaczył oraz to, co dowiedział się z dialogów bohaterów. Nie ma do czynienia z przemyśleniami bohaterów ani z ich wewnętrznymi odczuciami. Gatunkowo zaliczany jest do kategorii dramat muzyczny, jednak młody reżyser, Damien Chazelle, uchodzi także za twórcę kina niezależnego. Scenariusz filmu Whiplash jest całkowicie oryginalny. Nie mamy tutaj do czynienia z adaptacją ani konkretnymi odniesieniami do innych tekstów kultury. Jedyne odniesienie jakie możemy odnaleźć to biografia samego reżysera. W szkole średniej myślał o karierze perkusisty jazzowego. Uważał, że jednak nie ma wystarczających umiejętności do tego, dlatego wybrał kierunek filmografii na Uniwersytecie Harvarda. Widać tutaj powiązanie z głównym bohaterem Whiplash, co stanowiło punkt wyjścia do stworzenia tego filmu.

Zakończenie filmu jest nagłe. Mamy tutaj do czynienia z zabiegiem zwanym cliffhanger (ang. zawieszenie na krawędzi klifu). Akcja została urwana dosyć niespodziewanie w trakcie festiwalu JVC. Widz nie wie czy występ głównego bohatera został odebrany przez publiczność pozytywnie czy negatywnie, czy relacja z Fletcherem, przez cały film odbieranego przez widownię jako postać negatywna wobec Andrewa, uległa poprawie oraz czy przede wszystkim udało zrobić mu się wymarzoną karierę i zdobyć popularność w środowisku muzyki jazzowej. Wątek z Nicole także nie został domknięty. Z rozmowy telefonicznej dowiadujemy się, że ma ona chłopaka, jednak w jej głosie słychać smutek. Nie wiemy, czy pojawiła się na koncercie, czy znowu połączyło ją coś z Andrewem.

W mojej ocenie Whiplash zasłużenie otrzymał wiele nagród i nominacji. Jest prosty w odbiorze – fabuła nie jest skomplikowana, jednak wywołuje on wielkie wrażenie na odbiorcy. Jest jednym z tych filmów, które wciągają i pozostają w naszej pamięci na dłużej. Pokazuje determinację i upór w walce o własne marzenia oraz dążenie do doskonałości. W pewnym momencie każdy z nas dostrzega, że walka ta staje się wręcz niezdrowa, jednak mimo to chcemy dalej śledzić losy głównego bohatera. Stronie technicznej filmu nie można niczego zarzucić – jest dopracowany pod każdym względem. Perfekcyjny montaż, nienaganna praca kamery, a także muzyka, zostająca w głowie jeszcze długo po seansie – to wszystko sprawia, że Whiplash jest filmem godnym polecenia.