Prawo i wymiar sprawiedliwości – program Wojciecha Podjackiego

Kandydat na prezydenta zaprezentował program dotyczący prawa i wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Jedynym źródłem prawa obowiązującego w Polsce powinna być suwerenna wola Narodu Polskiego. Ustanowione prawo powinno służyć wszystkim Polakom, a funkcjonowanie państwa musi być oparte na jego poszanowaniu. Niestety, dotychczasowa praktyka działania wymiaru sprawiedliwości budzi poważne zastrzeżenia, ponieważ niewydolność sądów i prokuratur przejawiająca się w przewlekłości postępowań, częsta bezczynność wobec ewidentnych naruszeń prawa, niekompetencja oraz dyspozycyjność, a także rozpowszechniony nepotyzm przy obsadzaniu stanowisk sędziowskich, przekształciły sądownictwo w nadzwyczajną kastę stojącą ponad prawem i niepodlegającą kontroli społecznej. W dodatku ingerencje polityków w funkcjonowanie sądów, brak lustracji i wikłanie się niektórych przedstawicieli sądownictwa w spory polityczne obniżyło zaufanie społeczne do sędziów i postawiło pod znakiem zapytania fundamentalną zasadę ich niezawisłości. Dlatego pilną sprawą jest reforma wymiaru sprawiedliwości, która przywróci w Polsce ład prawny i poprawi działanie sądów. W tym celu należy:

1. Uprościć polskie prawo i uchylić zbędne oraz szkodliwe regulacje, które naruszają podstawowe interesy państwa i niepotrzebnie komplikują życie obywateli. Dlatego konieczne jest powołanie przy Prezydencie RP komisji kodyfikacyjnej, która przeanalizuje i uporządkuje obowiązujące w Polsce kodeksy i ustawy, co stanie się podstawą do uchwalenia przez Sejm nowego i lepszego prawa. Trzeba zabezpieczyć nadrzędność prawodawstwa Rzeczypospolitej nad dyrektywami unijnymi oraz odrzucić wszelkie zewnętrzne ingerencje i próby ograniczenia naszej suwerenności w zakresie kształtowania polskiego systemu prawnego. Wskazany jest również kompleksowy przegląd wysokości kar orzekanych za przestępstwa i wykroczenia oraz takie ich usankcjonowanie, aby były współmierne do popełnionych czynów. Konieczne jest ponadto zwiększenie odpowiedzialności karnej za przestępstwa popełniane przez funkcjonariuszy publicznych oraz przywrócenie kary śmierci dla sprawców najcięższych zbrodni.
2. Uprościć strukturę polskiego sądownictwa poprzez likwidację Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, których kompetencje powinny być przekazane do Sądu Najwyższego, gdzie należy utworzyć dodatkowe izby: konstytucyjną i administracyjną. W związku ze zmianą ustroju naczelnych organów sądowniczych trzeba dokonać ponownego wyboru sędziów Sądu Najwyższego, o czym powinien zdecydować Naród w drodze wyborów powszechnych. Kandydatów ubiegających się o stanowisko w Sądzie Najwyższym powinna cechować nieskazitelna przeszłość oraz wysokie walory moralne i zawodowe. Sędziowie nie powinni należeć do partii politycznej lub związku zawodowego, ani też prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Pełniliby swoje obowiązki przez 2 pięcioletnie kadencje, a górną granicą ich orzekania byłoby osiągnięcie wieku 65 lat. W trakcie pełnienia swoich obowiązków podlegaliby takim samym zasadom odpowiedzialności dyscyplinarnej jak sędziowie sądów powszechnych. Wybory do Sądu Najwyższego odbyłyby się tylko jeden raz, natomiast kolejnych sędziów powoływałby Prezydent RP spośród kandydatów przedstawianych przez Krajową Radę Sądownictwa. Dla zachowania bezstronności i niezależności organów ścigania konieczne jest rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, a także umocowanie instytucji prokuratury w Konstytucji RP oraz zapewnienie jej autonomii budżetowej, bez której nie jest możliwe samodzielne funkcjonowanie.
3. Skonsolidować sądownictwo powszechne poprzez włączenie sądów apelacyjnych i wojewódzkich sądów administracyjnych w struktury sądownictwa okręgowego, co uporządkuje wymiar sprawiedliwości w ramach systemu dwuszczeblowego (sądy rejonowe i okręgowe), z zachowaniem reguł dwuinstancyjnego postępowania procesowego. Konieczne jest również ujednolicenie pozycji sędziego, co można osiągnąć poprzez likwidację podziału na sędziów rejonowych i okręgowych na rzecz jednolitego statusu sędziego Rzeczypospolitej. Trzeba także wprowadzić kadencyjność i rotacyjność sędziów, którzy dla przykładu pełniliby swoje obowiązki przez 2 kolejne pięcioletnie kadencje w sądzie okręgowym, a następnie orzekaliby w sądzie rejonowym. Niezbędne jest również ograniczenie immunitetów sędziowskich i prokuratorskich tylko do zakresu wykonywanych obowiązków służbowych oraz poddanie sędziów i prokuratorów lustracji, która skutkowałaby usunięciem z wymiaru sprawiedliwości agentury komunistycznej i funkcjonariuszy aparatu represji PRL.
4. Uprościć procedury sądowe i ograniczyć zakres spraw, którymi zajmują się sędziowie oraz zmniejszyć biurokrację i wprowadzić na szerszą skalę nowoczesne (elektroniczne) formy obiegu dokumentów. Trzeba poprawić organizację pracy sądów poprzez efektywniejsze planowanie rozpraw i prowadzenie ich w trybie ciągłym (dzień po dniu), a także lepsze wykorzystanie kadr sędziowskich, co można osiągnąć dzięki zmniejszeniu ilości stanowisk funkcyjnych w sądach oraz ograniczeniu roli sędziów do zarządzania orzecznictwem, a nie sprawami administracyjnymi. Konieczne jest poprawienie jakości pracy wymiaru sprawiedliwości poprzez upowszechnienie szkoleń specjalistycznych dla sędziów, prokuratorów i personelu pomocniczego oraz przyspieszenie publikacji orzeczeń w Internecie i udostępnienie pełnych danych o stanie majątkowym sędziów. Równie ważną kwestią jest zapewnienie obywatelom bezpłatnej i ogólnodostępnej pomocy prawnej udzielanej w stałych biurach zorganizowanych przy sądach rejonowych, w których mogliby dyżurować aplikanci odbywający prawnicze praktyki zawodowe. W celu ułatwienia dostępu do profesjonalnej i tańszej obsługi prawnej należy także zwiększyć liczbę specjalistów w poszczególnych zawodach prawniczych, co może się dokonać poprzez zniesienie barier korporacyjnych. Dlatego, w zgodzie z zasadą wolności wykonywania zawodu i zrzeszania się, trzeba zlikwidować przymus przynależności do prawniczych korporacji zawodowych, a w szczególności opłacania obowiązkowych składek na ich rzecz. Niezbędne jest również przejęcie przez państwo zadań związanych z dopuszczaniem do zawodów prawniczych, określaniem zasad etyki zawodowej oraz organizacją procesu kształcenia i egzaminowania. Sprawy dyscyplinarne przedstawicieli zawodów prawniczych powinny być rozpatrywane przez sądy powszechne, a o zakazie wykonywania zawodu powinien rozstrzygać wyłącznie prawomocny wyrok sądu Rzeczypospolitej.

Wprowadzenie wymienionych rozwiązań poprawi funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania oraz pozwoli na uzyskanie dużych oszczędności w wyniku konsolidacji struktur sądownictwa, a także umożliwi skierowanie wielu sędziów pełniących obowiązki administracyjne do orzekania. Proponowana reforma podniesie również autorytet sędziów oraz przywróci poczucie sprawiedliwości w społeczeństwie i zapewni wreszcie skuteczną kontrolę społeczną nad procesem stanowienia prawa i działalnością sądów. Zagwarantuje też nieuchronność kary dla przestępców i równość wszystkich obywateli wobec prawa oraz ułatwi im dostęp do pomocy prawnej poprzez uproszczenie i skrócenie procedur sądowych, a także obniżenie kosztów i podniesienie jakości usług prawnych, co można osiągnąć w wyniku zniesienia ograniczeń w dostępie do zawodów prawniczych.