sargasy Morza Sargasowego

ile pisać S – jedno es czy dwa esy?

 Sargasy (łac. Sargassum) to inaczej morzypła albo gronorosty. Jest to rodzaj brunatnic rozwijających się u wybrzeży mórz tropikalnych, skąd znoszą je prądy na otwarty ocean, tworząc niekiedy ogromne ich skupiska. Sargasy określane bywają z cudzoziemska sargasso i zapewne z tego powodu wielki akwen przy Ameryce Północnej określany jest jako Morze Sargassowe.

Jednak nazwa ta powinna być zgodna z polskim – poprawnie utworzonym – słowem sargasy (a nie sargasso), od których to glonów akwen przyjął nazwę, zatem powinien mieć nazwę Morze Sargasowe.

Morze Sargasowe ma powierzchnię ok. 6,5 mln km² i znajduje się w zachodniej części północnego Atlantyku, rozciągając się od Bahamów, poprzez Bermudy, aż niemal po Azory. Ciepła pogoda stwarza sprzyjające warunki rozwoju roślinności morskiej, a w szczególności sargasów, które dzięki pęcherzykom gazu utrzymują się na powierzchni, przypominając winogrona sarga uprawiane w Portugalii (i stamtąd pochodzi oryginalna nazwa sargaço). Jeśli na powierzchni nie ma tych brunatnic, to woda jest wyjątkowo przejrzysta (do 65 m).

W większości języków nazwa omawianego morza zbieżna jest z portugalską nazwą brunatnic, przy czym obie nazwy zawierają podwójne s. W języku hiszpańskim oba terminy posiadają pojedyncze z.

Jest szereg języków, w których nazwa morza posiada jedno s, przy czym odpowiednik brunatnic zawiera albo również tylko jedno s, albo ich nazwa ma swoją lokalną formę (jak polskie morzypła lub gronorosty), np. białoruski, bułgarski, czeski, esperanto, rumuński, ukraiński.

Sytuację należy uznać za kuriozalną, kiedy w polskich tekstach obie nazwy występują jednocześnie (morze z podwójnym s – Morze Sargassowe, glony zaś z pojedynczym – sargasy), np. „Na wschodzie granica dna Morza Sargassowego zbliża się do Grzbietu Śródatlantyckiego, którego szczyty wynurzają się z oceanu w postaci Wysp Azorskich. Powierzchnię tego morza pokrywają sargasy”.

Na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” (wydawnictwo Europa 2001) Onet podaje:„sargas || sargasso (port.) bot. Sargassum, glon morski z typu brunatnic, występujący w Oceanie Atlantyckim, o plesze w formie gałązki z liśćmi i graniastych owocnikach; tworzy zwarte ławice stanowiące przeszkodę dla żeglugi – tworzy Morze Sargassowe; gronorost”, a to potwierdza nazewniczą niekonsekwencję.

Wikipedia podaje – „Antenarius sargasowy (sargassowa rybka) występuje w płytkich, tropikalnych morzach całego świata, głównie w Morzu Sargassowym”.

Dwojakie nazewnictwo występuje również w tekstach dotyczących innych morskich zwierząt – rogatnica sargas(s)owa, pławikonik sargas(s)owy, iglicznia sargas(s)owa. Wszystkie omówione – oraz inne a podobne – nazwy powinny być ujednolicone w kierunku pojedynczego s.

Nasz język jest bodaj jedynym, w którym dopuszczalna jest dwojaka pisownia s/ss– sargas/sargasso oraz sargasowy/sargassowy, choć wyłącznie Morze Sargassowe, a ponieważ istnieje w języku polskim tendencja do redukowania zdwojonego s*, istniejącego w wyrazach oryginału, przeto po powyższych rozważaniach

proponuję

pozostawić w słowniku wyrazy

sargas oraz sargasowy,

zatem również Morze Sargasowe.

PS Sargas – jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Skorpiona, odległa od Słońca o ok. 270 lat świetlnych. Jednak nazwa ta we wszystkich omawianych językach pisana jest przez jedno s, zatem ten fakt nie może być argumentem w poruszanym temacie – nie ma związku z gronorostami.

* – istnieje szereg polskich wyrazów o zakończeniach zawierających pojedyncze s, które zostały utworzone ze słów języków obcych o zdwojonych s, np. adres – address, akces– access, bajpas – bypass, bas – bass, biznes – business, cyprys – cypress, dres – dress, eksces – excess, ekspres – express, gaus – Gauss, grys – griss, kompas – compass, kompres – compress, kongres – congress, kros – cross, masa – mass, platfus – Plattfuss, regres – regress, stres – stress, sukces – success, taras – tarrass.