Michał Anioł – malarz, rzeźbiarz i architekt cz.2

Po ucieczce z Florencji Michał Anioł udał się do Wenecji. Jednak nie znalazł tam zajęcia i zniechęcony wyjechał do Bolonii. Tam już na wstępie popełnił błąd. Był to czas kiedy król Francji

Michał Anioł Pieta

Bolonia

Po ucieczce z Florencji Michał Anioł udał się do Wenecji. Jednak nie znalazł tam zajęcia i zniechęcony wyjechał do Bolonii. Tam już na wstępie popełnił błąd. Był to czas kiedy król Francji

Karol VIII najechał Italię z zamiarem zajęcia Królestwa Neapolu. Przyjezdni byli więc skrupulatnie rewidowani i sprawdzani. Giovanni Bentivogli, jeden z rządców Bolonii, wydał rozkaz by każdy przybywający do miasta pobierał zaświadczenie jego przybyciu, a każdy kto by takiego zaświadczenie nie miał musiałby zapłacić 50 bolońskich liwrów. Michał Anioł owego zaświadczenia nie pobrał. Kiedy przyszło do płacenia grzywny zaczęły się kłopoty. Michał Anioł nie miał takich pieniędzy i stanął przed panem Giovanfrancesco Aldovradim. Ten wysłuchał argumentów i… zaprosił Michała Anioła do swojego domu na rok. Nadto dał mu zatrudnienie. Zamówił u Michała Anioła dwie rzeźby do kościoła św. Dominika: klęczącego anioła trzymającego świecznik i figurę św. Petroniusza, za które otrzymał 30 dukatów.

Powrót z wygnania

Po roku, kiedy sytuacja we Florencji nieco się ustabilizowała, Michał Anioł powrócił z wygnania. Pogłoski o wspaniałości jego rzeźb, wykonanych na zamówienie pana Aldovradimego, dotarły do Florencji więc posypały się zamówienia. Jednym z nich była rzeźba Śpiącego Kupidyna naturalnej wielkości zamówiona przez Baltazara Milanese. Został on pokazany Wawrzyńcowi III Medyceuszowi (który również wrócił z wygnania). Wedle jednej wersji to Wawrzyniec miał powiedzieć: „ Jeśli ją zakopiecie, nabierze starożytnego wyglądu, a wtedy poślijcie ją do Rzymu, tam zarobicie więcej niż tu”. Wedle innej wersji to sam Michał Anioł wpadł na pomysł zakopania rzeźby na pół roku. Jeszcze inna wersja mówi, że to Milanese zakopał rzeźbę w swojej winnicy, a później sprzedał kardynałowi di San Giorgio jako antyczną rzeźbę za 200 dukatów. Kardynał odkrywszy prawdę zwrócił kupidyna.

Jak było z naprawdę? Tego się już raczej nie dowiemy. Jednak zamieszanie powstałe wokół osoby młodego florenckiego rzeźbiarza wyszło mu na dobre. Kardynał di San Giorgio zaprosił Michała Anioła do Rzymu.

Pieta

Pobyt w Rzymie był dla młodego rzeźbiarza spełnieniem marzeń. Bogaci mecenasi i wielkie pole do popisu. Pan Jakub Gali zamówił u Michała Anioła rzeźbę Kupidyna z marmuru. Gdy Gala zobaczył ukończone dzieło podobno zaniemówił. Ten Kupidyn wywołał w Rzymie falę zachwytu.

Antyczny temat rzeźby zainteresował kardynała Riario, który zamówił inną rzeźbę w stylu antycznym – Bachusa.

Z założenia posąg miał być wzorowany na antycznych rzeźbach. Michał Anioł zastosował się do życzenia kardynała Riario… jednak przemycił kilka swoich pomysłów. Upojenie bożka zostało pokazane poprzez wyraz jego twarzy, nieobecność spojrzenia, na wpół otwarte usta, chwiejną i rozluźnioną postawę oraz wysuniętym do przodu brzuchem.

Michał Anioł Bachus

Posąg miał stanąć w ogrodach kardynalskich i być ozdobą kolekcji. Jednak Riario nie poznał się na kunszcie autora i oddał rzeźbę (lub sprzedał) Jaccopo Gallemu.

Pieta

Dzięki swojemu kunsztowi i nowatorskim pomysłom Michał Anioł zyskał sławę i uznanie.

Mimo swojego młodego wieku, miał wówczas 22 lata, posiadł wielką biegłość w sztuce rzeźbienia. Dlatego zwrócił na niego uwagę inny kardynał – Jean de Bilhères Lagraulas. Dziś jego nazwiska prawie nikt nie pamięta, a to właśnie on zamówił najwspanialszą i najbardziej znaną rzeźbę renesansu – Pietę.

Wykonanie Piety poprzedził dłuższy pobyt Michała Anioła w Carrarze, gdzie w listopadzie 1497 roku rozpoczął poszukiwanie odpowiedniego bloku marmuru. Kamień wybierał i wydobywał sam ponieważ chciał uniknąć ukrytych wad. Kamień dostarczono do Rzymu dopiero w sierpniu 1498 roku i dopiero wtedy został sporządzony kontrakt pomiędzy kardynałem Jean de Bilhères Lagraulas a Michałem Aniołem. Wedle tego kontaktu Michał Anioł zobowiązywał się do wykonania na własny koszt i w ciągu jednego roku, marmurowej Piety to jest rzeźby ubranej Marii Dziewicy trzymającej zmarłego Chrystusa w ramionach, naturalnych wymiarów. Za tą rzeźbę kardynał zobowiązał się wypłacić rzeźbiarzowi kwotę 450 złotych dukatów.

Michał Anioł pracował nad rzeźbą równo rok. Według pierwotnego zamysłu Pieta miała być częścią grobowca kardynała de Bilhères Lagraulas’a i prawdopodobnie miała stać wysoko.

Jest to prawdopodobne wyjaśnienie proporcji rzeźby. Figura ma formę piramidy szeroka u podstawy i zwężająca się ku górze. Postaci nie są proporcjonalne ze względu na trudności jakie wiązałyby się z przedstawieniem dorosłego mężczyzny trzymanego na kolanach kobiety. Jeśli Chrystus zachowałby naturalne wymiary, Madonna, w pozycji stojącej i z zachowaniem obecnych proporcji, miałaby około dwóch metrów wzrostu. Jako że większa część postaci Madonny jest ukryta pod fałdami szat, wspomniana dysproporcja nie rzuca się w oczy i figury wyglądają naturalnie. Do pięknych szczegółów rzeźby, poza układem draperii należy martwe ciało Chrystusa. Doskonale odwzorowane: muskulatura, kościec, żyły, nerwy oraz bezwład martwego ciała.

Michał Anioł Pieta szczegół

Kiedy Pieta została ustawiona w Bazylice św. Piotra¹ cały Rzym chodził ją podziwiać.

Jak pisze Vasari, Michał Anioł był bardzo przywiązany do swego dzieła i często bywał w kościele.

Pewnego dnia gdy wstąpił do kościoła była tam duża grupa cudzoziemców z Lombardii. Jeden z nich zapytany, kto wykonał ta rzeźbę, odpowiedział: „Nasz ziomek z Mediolanu Christoforo Solari zwany Gibbio”. Michał Anioł poczuł się urażony i pewnej nocy zamknął się w kaplicy i na szarfie podtrzymującej szatę Marii wyciął napis: „MICHEL ANGELUS BONAROTUS FLORENT FACIBAT” ( wykonał florentyńczyk Michał Anioł).

W Polsce w kościele Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu znajduje się idealna kopia Piety. Posłużyła ona do rekonstrukcji oryginału kiedy w 1972 roku Laszlo Toth potłukł rzeźbę młotkiem.

¹ Pieta została ustawiona w Bazylice św. Piotra na Watykanie. Bazylika ta została na rozkaz Juliusza II zburzona w 1504 roku, a w 1505 rozpoczęto budowę nowej według projektu Bramantego.

Ewelina Ślipek

Literatura:

Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Giorgio Vasari, tłum. Karol Estreicher, Państwowy Instytut Wydawniczy Wa-wa 1980.

Michał Anioł. Życie i twórczość, Frank Zöllner i Christof Thoenes, tłum. Anna Cichowicz i Małgorzata Dera, Taschen Gmbh 2007