Opis
Melisa lekarska jest ziołem wieloletnim osiągającym 0,8 metra wysokości. Jej sztywna, czterokanciasta łodyga pokryta jest niewielkimi, szarymi włoskami. Główna łodyga często się rozdziela tworząc mniejsze rozgałęzienia.
Liście melisy mają sercowaty kształt, ząbkowane krawędzie i karbowaną fakturę. Z wierzchniej strony mają intensywną zieloną barwę, a od spodniej strony nieco jaśniejszą. Po zmięciu świeżych liści uwalnia się odświeżający olejek zapachowy o cytrynowym aromacie. Liście przyczepione są do łodygi za pomocą krótkiego ogonka.
Drobne biało-różowe kwiaty wyrastają z miejsca zetknięcia się ogonka liściowego z łodygą w szczytowej części rośliny. Swoim zapachem przyciągają pszczoły i owady, które chętnie zbierają pyłek na miód. Już w Starożytnej Grecji melisa lekarska wykorzystywana była jako roślina miododajna. Stąd wzięła się jej nazwa. Z greckiego melitta oznacza pszczoła, a w łacinie mel oznacza miód. Warto dodać, że w Polsce funkcjonuje także nazwa rojownik i pszczelnik.
Wracając do samych kwiatów dodam jeszcze, że kwitną od czerwca do września. Melisa lekarska posiada nasiona w postaci brunatnej rozłupki.
Melisa uprawa
Melisa lekarska uprawiana jest zarówno na plantacjach jak i w ogrodach pszczelarskich. Roślina lubi żyzne gleby obfite w wapń. Wyższe plony daje w wilgotnej, próchniczej ziemi o wysokiej kulturze. Nie oznacza to jednak, że nie wystarczy zwykła doniczka na zioła postawiona na balkonie.
Na dużych plantacjach nasiona wysiewa się w rzędach na początku maja. Odległość między rzędami zwykle wynosi około 40 centymetrów, a ilość nasion około 5kg na hektar.
Na mniejszych plantacjach melisę wysiewa się na rozsadnik bądź okna inspektowe. Do rozsadnika nasiona wysiewa się końcem kwietnia/początkiem maja w ilości 0,4kg na ar rozsadnika. Rozsadę przenosi się do gruntu dopiero końcem czerwca. W wypadku zastosowania okien inspektowych wysiew przeprowadza się już w marcu w ilości 2kg. Sadzonki przesadza się do gruntu po ustąpieniu przymrozków, czyli końcem maja/początkiem czerwca. Na hektar plantacji potrzeba około 800 okien.
Niezależnie od sposobu prowadzenia plantacji należy ją starannie odchwaszczać oraz spulchniać glebę pomiędzy rzędami. Późną jesienią trzeba również zatroszczyć się, aby rośliny nie wymarzły, dlatego stosuje się obredlanie.
Surowcem zielarskim są zarówno liście jak i ziele melisy. Zbiory w pierwszym roku prowadzenia uprawy przeprowadza się tylko jeden raz w sierpniu. W kolejnych latach można już sobie pozwolić na dwukrotne zbiory. Pierwszy na przełomie czerwca i lipca, a drugi na przełomie sierpnia i września.
Ziele ścina się kosiarką, sekatorem bądź sierpem w czasie kwitnienia 10 centymetrów nad ziemią. Po ścięciu ziele przenosi się niezwłocznie do suszenia, ponieważ melisa łatwo ulega zaparzeniu i ciemnieje, co znacząco obniża jej wartość.
Do suszenia można wykorzystać zacienione, suche i przewiewne pomieszczenie lub specjalną suszarnię ogrzewaną. Maksymalna temperatura nie powinna jednak przekraczać 35 stopni, ponieważ wyższa temperatura powoduje obniżenie zawartości olejków eterycznych, a tym samym degradację wartości zioła.
Uprawa tym sposobem przynosi około 1-1,5 tony suchego ziela z hektara w pierwszym roku, a w latach kolejnych dwukrotnie więcej.
Surowiec w postaci liści przeważnie pozyskuje się na drodze omłotu i odsiania wysuszonego ziela. Niezwykle rzadko od razu zbiera się tylko liście (bez łodyg).
Podstawowe substancje czynne
Melisa lekarska zawiera znaczne ilości olejków eterycznych, które zawierają związki trepenowe (cytral, linalol i cytronelal), nadające jej przyjemny cytrynowy zapach. Pozostałymi substancjami czynnymi są garbniki, fenolokwasy (kawowy, rozmarynowy i felurolowy) i goryczce, a także związki triterpenowe, śluzy, flawonoidy i kwasy organiczne. Melisa jest również bogatym źródłem witaminy C i soli mineralnych.
Działanie i zastosowanie
Melisa lekarska ma zastosowanie lecznicze od tysięcy lat. Już w Starożytnej Grecji Hipokrates i Dioskurides opisywali jej właściwości.
Melisa ma działanie uspokajające, obniżające ciśnienie kwi i przeciwskurczowe. Dzięki czemu ma zastosowanie w leczeniu bezsenności i stanów pobudzenia nerwowego. Jest lekiem na bezsenność, migreny i nadciśnienie. Zioło stosuje się również w przypadku kołatania serca spowodowanego nerwicą.
Wysoka zawartość witaminy C działa na organizm wzmacniająco, a samą melisę wykorzystuje się w leczeniu stanów zapalnych. Działa ona przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie i ściągająco.
Niezastąpiona jest w trakcie diety mającej na celu odchudzanie, ponieważ działa moczopędnie i wiatropędnie, a tym samym oczyszcza organizm z zalegających w nim toksyn.
Melisa w ciąży
Melisa w ciąży pomaga zmniejszyć pojawiające się nudności i stany nerwowe. A pita w trakcie karmienia piersią działa mlekopędnie.
Melisa dla dzieci i niemowląt
Starając się poszerzyć moją wiedzę nie natrafiłem na żadne ograniczenia podawania melisy dla dzieci i niemowląt. Jedyne przeciwwskazania stosowania melisy to uczulenie na nią.
Napar z melisy lekarskiej
Do szklanki wrzątku wsypać łyżkę rozdrobnionego ziela lub liści i parzyć pod przykryciem 15minut. Tak przyrządzony napar z melisy działa uspokajająco, przeciwzapalnie i rozkurczowo. Napój spożywa się po 3-4 łyki kilka razy dziennie.
Wino z melisy
Do butelki białego wina (0,7 litra) należy wsypać 50 gram rozdrobnionej melisy lekarskiej. Po 5 dniach macerowania napój odcedzić.
Wino spożywa się w małych ilościach (po małym, 25ml kieliszku) parę razy dziennie. Ma ono właściwości uspokajające, przeciwskurczowe i łagodzące w przypadku nerwic, migreny i niestrawności.
Okłady z melisy
Okłady ze świeżych liści melisy lekarskiej przyśpieszają leczenie i zmniejszają ból ran, wrzodów i oparzeń, na które zostaną przyłożone. Zmniejszają także reakcję organizmu na ukąszenia komarów. Okłady to sterylne kawałki materiału (np.: gazy) zamoczone w naparze przyrządzonym według powyższego przepisu. Okłady można również przykładać na półpasiec.
Melisa jako dodatek kuchenny
Liście melisy lekarskiej można dodawać do zup, sałatek, mięs i ryb. Nie tylko ożywiają one potrawę i są elegancką dekoracją talerza, ale również zaostrzają apetyt i pochłaniają część zapachów (głównie ryb). Melisa dobrze wygląda również w przeźroczystych drinkach z lodem użyczając im swojego cytrynowego aromatu i zielonej barwy.
