Królestwo Polskie i Rzeczpospolita

Polska jest Królestwem i Rzeczpospolitą – to budzi kontrowersje.

Jeszcze przed uświadomieniem sobie, że Polska stanowi odrębność cywilizacyjną  konstatacja, jak w tytule, budziła szereg wątpliwości. Bo wydaje się to sprzecznością.

Królestwo to forma rządów oparta o na władzy jednostki. Tyle z wiki. Niewiele. Można jeszcze doczytać, że od XV wieku w Europie zaistniało dążenie do absolutyzmu, czego najdoskonalszą formą była  monarchia francuska LudwikaXIV.

Tymczasem Polska poszła zupełnie odrębna drogą – będąc królestwem rozwijała republikańskie formy rządów. Mało tego, w duchu republikańskim tworzyła większe wspólnoty, najpierw Rzeczpospolitą Obojga Narodów, a następnie  rozszerzyć związek do Rzeczpospolitej Trojga Narodów. Przygotowania były zaawansowane.

Co i w jaki sposób wpłynęło na zróżnicowanie kierunków rozwojowych?

Nie cofając się nadmiernie „w głąb” historii; królestwa europejskie powstawały jako obszary zależne od osoby władcy, który potrafił zapewnić sobie kontrolę nad nimi. To były często plemiona o różnej kulturze i poziomie rozwoju. Elementem spajającym był system administracyjny.

Polska odrębność wynikała z odrębnych przesłanek – poczucia spójności plemienno – kulturowej. Istotny był czas rozdrobnienia dzielnicowego zakończony wspólną wolą odnowienia królestwa, ale z królem, który miał dbać o dobro swych poddanych.

Wygaśnięcie linii Piastów na tronie polskim wymusiło dopracowanie idei wspólnoty: Królestwo Polskie. Regnum Poloniae.

Czyli królestwo bez króla.

Królestwo jako obszar wspólnoty, gdzie więzią jest zarówno język, jak i wspólny obyczaj.

To istotne novum myśli społecznej, bo takie królestwo jest bytem istniejącym niezależnie od obsadzenia tronu.

Dopiero po ukonstytuowaniu się tej idei można rozważać formę organizacyjną – sposób sprawowania władzy.

Ponieważ królestwo zostało powołane przez mieszkańców – mieszkańcy, obywatele, założyciele królestwa, mieli prawo do sprawowania władzy, gdzie królestwo traktowane jest jako rzecz wspólna – Res Publica – Rzeczpospolita.

Czyli Rzeczpospolita to forma rządów sprawowanych w Królestwie Polskim, gdzie uprawnionymi do tworzenia praw są wszyscy obywatele świadomi potrzeby wspólnoty.

Wydaje się, że te naszkicowane zależności są istotą naszej odrębności.

W tym kontekście znamienne są słowa jednego z królów: „ nie jestem królem waszych sumień”.

Król reprezentował Majestat Rzeczypospolitej, panował, ale nie władał – nie był władcą uprawnionym do stanowienia praw.

Przechodząc do spraw współczesnych – pojawiają się kontrowersje, niekiedy formułowane z dużą złośliwością, dotyczące Intronizacji Chrystusa na króla Polski. Sytuacja jest specyficzna. Fundamentaliści katoliccy wyobrażali sobie, że miał to być król-władca, czyli postać, której zarządzenia stają się obowiązującym prawem. I oczywiście, ponieważ Chrystus jako człowiek jest postacią historyczną, to oni – w Jego imieniu mieliby sprawować władzę i stanowić prawo. Takie ujęcie musi budzić sprzeciw; jest przede wszystkim niezgodne z polską tradycją i systemem organizacyjnym.

Król, jak pisałem, nie był władcą, czyli nie mógł stanowić praw, a jedynie doglądać ich przestrzegania.

Rozpatrując te kwestię warto dokonać pewnego porównania z inną, ważną dla Polski osobą – Janem Pawłem II.

Wpływ JPII na polskie społeczeństwo można porównać z wpływami i rolą króla. Czy to oznacza, że JPII „rządził” Polską? Zdecydowanie – nie. Ale wskazywał kierunki rozwoju.

Można twierdzić, że Intronizacja winna mieć podobne oddziaływanie – wskazywanie kierunku zmian, ale same zmiany winny być przeprowadzane przez społeczeństwo zgodnie ze stanem świadomości i okolicznościami czasu i miejsca.

W takim też duchu należy interpretować stanowisko Episkopatu w tej sprawie; najpierw Chrystus i Jego nauka winna zagościć w sercach i umysłach Polaków, aby wspólnie zdecydować, jaką drogą rozwojową chcemy iść.

W wielu wypowiedziach przewija się twierdzenie, że Intronizacja jest narzuceniem wpływu Watykanu na sprawy polskie.

Wręcz przeciwnie. Warto bowiem zauważyć, że sposób powoływania „głowy państwa” jest w obu przypadkach identyczny – ELEKCJA.

Już to wskazuje, że są to równorzędne organizmy, które z natury swego ustanowienia nie mogą być podległe. Mogą zaś blisko współpracować w budowie wspólnoty ducha.