Bez kategorii

Kredyty „starego portfela”

22/07/2011

632 Wyświetlenia

0 Komentarze

16 minut czytania

Co dalej z kredytami tzw. 'balcewiczowskimi”?!

Poniżej zamieszczam ostatnie pismo skierowane do NIK w sprawie kredytów "starego portfela" które są nienaleznie naliczane, niektórym spółdzielcom!

Zwróciliśmy się do Najwyższej Izby Kontroli z prośbą o przeprowadzenie kontroli w Ministerstwie Finansów i Ministerstwie Infrastruktury – w zakresie wydatków ze środków budżetu państwa – związanych z obsługą kredytów mieszkaniowych „starego portfela”.

Z pisma WSK/WSW/-052-2157/2011/AG z dnia 27 czerwca 2011 r. wynika, że NIK nie kontrolowała Ministerstw w wyżej wymienionym zakresie, i nie planuje obecnie przeprowadzenia kontroli doraźnej.

Stanowisko NIK podyktowane jest wynikami trzech kontroli, przeprowadzonych w latach 2000-2009; w ocenie NIK, „Kontrole te nie wykazały nieprawidłowości przy naliczaniu odsetek od kredytowe mieszkaniowych „starego portfela”.”

Z dostępnych dokumentów i informacji o kontrolach, przeprowadzonych w zakresie naliczania odsetek, przeprowadzonych w roku 2005 i 2009 wynika, że środki przekazywane z budżetu państwa Bankowi wynikają z wyliczeń Banku i nie zostały dostatecznie zbadane przez kontrolujących pod względem prawnym, merytorycznym i rachunkowym, co budzi uzasadnione wątpliwości w kontekście wyników kontroli.

1. Kontrola przeprowadzona w roku 2005 w jednym z oddziałów PKO BP miała zbadać, czy Bank ma podstawy do kapitalizacji odsetek, które są elementem zadłużenia, i mają bezpośredni wpływ na wartość raty kapitałowo – odsetkowej, wyliczanej na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1115 z późn. zm.)

Wyniki kontroli NIK oparła na ustaleniach postępowania wyjaśniającego, przeprowadzonego przez PKO w ramach kontroli wewnętrznej, przeprowadzonej przez Departament Audytu Wewnętrznego – ujęty w formie Raportu. Protokół kontroli i Raport, zawierają niemal identyczne stwierdzenia, a rozliczenie należności Banku zawarte jest w tabelach (NIK i Banku) o identycznej treści.

Dowody:

W aktach kontroli zawarte są np. stwierdzenia:

a) „W umowie kredytowej zawartej ze SM (…) brak jest zapisu o kapitalizacji odsetek. Oddział jednak dokonywał kapitalizacji niespłaconych odsetek bieżących na podstawie Rozporządzeń i Uchwał Rady Ministrów z dni 25.03.1991, 04.07.1992r., 22.06.1993r., 16.05.1994r., 25.03.1995r., 27.02.1996r., 16.06.1998r., 18.07.2000r., i 25.09.2001r., 25.02.2003r. według zasad określonych w umowach zawartych pomiędzy Ministerstwem Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Ministrem Finansów i Prezesem PKO BP S.A. Zasady te zastosowane były do wszystkich umów kredytowych zawartych ze spółdzielniami mieszkaniowymi do dnia 31.05.1992 r.” – akta kontroli str.137 (Raport) i 277, 288 (Protokół kontroli) – bez komentarza NIK.

Z treści Protokołu kontroli nie wynika, aby NIK sprawdziła, jakie Rozporządzenia i Uchwały Rady Ministrów (oznaczone jedynie datami wydania) zostały zastosowane przez Bank i czy ich zastosowanie było uzasadnione w konkretnym stanie faktycznym.

b) w tabeli Rozliczenie należności Banku – kol. 3 ma tytuł: „Wysokość raty kapitałowej ustalona przez II O/PKO w zł ^1/„

„^1/ – Rata kapitałowa naliczana co kwartał od pełnego stanu zadłużenia wobec

Banku tj. kredyt i odsetki skapitalizowane na ostatni dzień kwartału

poprzedzającego spłatę raty” – Akta kontroli str. 111 i 112 (Raport) i str. 258, 259

(Protokół kontroli).

Kwoty odsetek podane w tabeli zawartej w audycie Banku i Protokole NIK, są identyczne. Zgodnie z opisem, kwoty odsetek wyliczył Bank, a NIK ich nie zweryfikowała.

c) „Nie można potwierdzić prawidłowości rozliczeniaprzez Oddział rat kredytu w okresie do grudnia 1995 r., w tym naliczonych odsetek, gdyż dokumentacja z tego okresu została zarchiwizowana, a po upływie 5 lat została zniszczona.” – akta sprawy str. 137 (Raport) i 257 Protokół kontroli – tu nieco zmieniona treść.

NIK nie zakwestionowała wartości skapitalizowanych odsetek, mimo że kapitalizacji odsetek nie przewidywała umowa kredytowa, a podane przepisy (zidentyfikowane na podstawie podanych dat) nie dotyczyły spłat kredytów w formule stosowanej przez Spółdzielnię, której dotyczyła kontrola – tym bardziej, w tej sprawie nie miała zastosowania tzw. umowa trójstronna.

Praktyki w zakresie naliczania odsetek, Bank stosował od 1992 r.

Kontrolujący nie zakwestionował, że Bank zniszczył dokumentację do 1995 r ., mimo, że nie zezwalały na to przepisy ustawy o rachunkowości. Jako właściwe przyjął podane przez Bank kwoty zadłużenia na koniec 1995 r., które miały bezpośredni wpływ na wartość narastającego zadłużenia.

NIK nie dokonała własnych kontrolnych wyliczeń zadłużenia i nie dokonała weryfikacji poprawności wyliczeń Banku (brak w aktach sprawy), na co wskazuje również, ujęta w Protokole kontroli tabela pt. Rozliczenie należności Banku , w której podane są kwoty wyliczone przez Bank.

NIK nie zakwestionowała, że w rozliczeniu zadłużenia z tytułu odsetek Bank nie zastosował przepisów art. 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych (Dz. U. z 1989 r. Nr 74 poz. 440 z późn. zm), co znacznie zawyżyło wartość zadłużenia i wartość raty kapitałowo-odsetkowej.

NIK nie wykazała, że Bank wyliczaną wartość raty kredytu nazywał ratą „kapitałową” (kol. 3 tabeli Akta sprawy str. 111 i 258), mimo że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych była to rata kapitałowo-odsetkowa, to zasadnicza różnica.

2. Kontrola przeprowadzona w roku 2009 zakończona została Podsumowaniem– pismo z dnia 23. marca 2010 r.

W trakcie kontroli „nie stwierdzono nieprawidłowości przy kapitalizacji odsetek i stosowaniu zmiennej stopy procentowej przez PKO BP”.

NIK badając te kwestie, oparła się na kontroli przeprowadzonej w Centrali PKO BP S.A. i w jednym z oddziałów prowadzącym obsługę kredytów „starego portfela”, który dysponował umowami kredytowymi, z których 12 zawarto przed 1990 r. Aneksy umów kredytowych zawierały postanowienia, że kredyt będzie oprocentowany zmienną stopą procentową, lecz z Podsumowanianie wynika, aby wartość stopy procentowej była ustalona w umowie lub aneksach, a taki wymóg wynikał z przepisów Prawa bankowego z dnia 31.01.1989 r. (art. 27 ust. 2 pkt)3 i art. 33 ust. 1).

Ujęte w Podsumowaniu wyniki kontroli budzą ponadto wątpliwości w kontekście niżej wymienionych stwierdzeń.

Dowody:

W Podsumowaniu zawarte są stwierdzenia np.

a) Kontrolującym nie udostępniono dokumentów, „co uniemożliwiło

weryfikację prawidłowości naliczonych przez PKO BP kwot wynikających z rozliczenia kredytu przez spółdzielnie mieszkaniowe i wynikających z nich obciążeń Skarbu Państwa”. (Podsumowanie str. 4, szósty wiersz od dołu strony)

b) „Zdaniem NIK kapitalizacja odsetek przez PKO BP w 1991 r., na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., nie wymagała zmiany umów kredytowych, bowiem wynikało to wprost z ww. przepisu ustawy.” (Podsumowanie pkt 3.2 str. 6, ósmy wiersz od dołu strony)

W treści Podsumowania nie ma informacji, na podstawie jakich przepisów Bank kapitalizował odsetki po roku 1991.

c) „Zapisy na kartach pozwoliły jedynie na potwierdzenie zgodności stosowanych zasad rozliczeń miedzy bankiem, budżetem i kredytobiorcą, opartych na wytycznych Centrali PKO BP”(Podsumowanie str. 7, ósmy wiersz od dołu strony)

d) „ Jak wykazano w pkt. 4.2. karty pozwoliły jednak tylko na potwierdzenie zgodności stosowanych zasad rozliczeń między bankiem, budżetem i kredytobiorcą z wytycznymi Banku. Nie było natomiast sprawdzenie rachunkowej poprawności wszystkich kwot ujętych na kartach, w tym także prawidłowości kwot naliczonych odsetek. Bank przedstawił do kontroli jedynie pojedyncze dowody księgowe, stanowiące podstawę zapisów na kartach kontowo-finansowych, co uzasadnił trudnością w odszukaniu archiwalnych dokumentów nie wykluczając, że mogły one ulec zniszczeniu.”(Podsumowanie pkt. 4 str. 8 i 9, od 6 wiersza od dołu strony 8)

Podobnie jak podczas kontroli przeprowadzonej w roku 2005, NIK oprała się na wyliczeniach i informacjach udzielonych przez Bank, uznając je za prawidłowe. Kilkakrotnie podkreślono, że zasady wyliczenia odsetek są zgodne z wytycznymi Centrali PKO.

Kontrolującym nie udostępniono niezbędnych dokumentów, o czym świadczą stwierdzenia podane w pkt. 2.a,c,d), które umożliwiłyby weryfikację naliczeń, lecz zdaniem NIK, wyliczenia są prawidłowe, ponieważ możliwość zmiany oprocentowania przewidywała ustawa z 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowychi umowy kredytowe.

Z treści Podsumowanianie wynika, że badane aneksy umów kredytowych zawierały postanowienia określające stopę oprocentowania kredytu, lub zasady zmiany zmiennej stopy procentowej. Konieczność umownego określenia wartości stopy procentowej wynikała z przepisów Prawa bankowego z 31. Stycznia 1989 r. (art. 27 ust. 2 pkt 3) i art. 33 ust. 1) i jest potwierdzona wyrokami Sądu Najwyższego.

NIK nie odniosła się do realizacji przez Bank art. 5 tej ustawy, którego przepisy mają istotny wpływ na wartość zadłużenia w odniesieniu do umów kredytowych zawartych do dnia 31. grudnia 1989 r., a takie były objęte kontrolą

Kontroli dokonano na podstawie udostępnionych ewidencji (tzw. kartach kontowo-finansowych) , z podanym zadłużeniem na koniec 1992 r., na których zapisywano operacje związane ze spłatą kredytów. Z Podsumowania wynika, że kontrolujący zapoznali się z przedłożoną im ewidencją, lecz nie badali, czy kwoty ujęte w rozliczeniu są naliczone zgodnie z przepisami, w szczególności, czy poprawnie naliczone są odsetki obciążające kredytobiorców i budżet państwa – mimo to NIK uznała, że odsetki zostały naliczone prawidłowo.

W treści Podsumowania nie podano, na jakiej podstawie Bank kapitalizował odsetki po roku 1991; czy kapitalizacja odsetek bieżących wynikała np. z umów kredytowych.

Wartość raty ustalonej na podstawie art. 11 ust. 1 nie była przedmiotem badania sądów w tej sprawie, i nie ma podstaw, aby kwestionowane praktyki Banku usprawiedliwiać wyrokami, których nie ma.

Żadna z kontroli przeprowadzonych w okresie 200- 2009 nie badała poprawności wyliczenia odsetek podlegających przejściowemu wykupieniu ze środków budżetu państwa.