Widmo podatku obrotowego krąży nad Polską.

Różne grupy eksperckie oraz partie polityczne co jakiś czas powracają do pomysłu przywrócenia w Polsce podatku obrotowego. Ostatni przykład skrytykowałem w tekście: http://pawelpelc.nowyekran.pl/post/17712,nie-tedy-droga

Warto jednak temu zagrożeniu przyjrzeć się bliżej.

Jego zaletą miałaby być powszechność oraz niemożność jego uniknięcia poprzez kreatywną księgowość. Jednak podatek obrotowy jest obarczony licznymi wadami, które w mojej ocenie dyskwalifikują go jako zamiennik podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Istotą podatku dochodowego jest opodatkowanie dochodu (a więc przychodu pomniejszonego o koszty) – istotą podatku obrotowego – wyłącznie przychodów. Oznacza to, że w przypadku podatku dochodowego prowadzenie działalności ze stratą zwalnia z obowiązku jego zapłaty, natomiast podatek obrotowy należy zapłacić bez względu na wynik finansowy działalności. W efekcie podatek obrotowy może być korzystny dla podmiotów prowadzących działalność z dużą marżą zysku, jednak bardzo niebezpieczny dla podmiotów opierających się na dużych obrotach przy małej marży zysku.

Jednocześnie podatek obrotowy sprzyja koncentracji rynku – optymalnym rozwiązaniem podatkowym jest podmiot koncentrujący wszystkie fazy produkcji, tak by w całym procesie pojawiło się tylko jednorazowe opodatkowanie obrotu. Struktura oparta na sieci poddostawców lub kooperantów wytwarzających poszczególne komponenty lub odpowiedzialnych za poszczególne fazy produkcji prowadzi do zwielokrotnienia obciążeń podatkowych. W efekcie podatek obrotowy może wymusić likwidację większości tzw. jednoosobowych działalności gospodarczych i małych i średnich firm, będących kooperantami lub dostawcami większych podmiotów. Podatek obrotowy wymusi przejęcie całego procesu produkcji i koncentrację w rękach jednego podmiotu, by obniżyć zobowiązania podatkowe.

Dodatkowo podatek obrotowy może dodatkowo ograniczać atrakcyjność inwestycji w Polsce i wydatków rozwojowych. O ile bowiem w przypadku podatku dochodowego inwestycje mają wpływ na wymiar podatku (poprzez amortyzację), to podatek obrotowy takiej możliwości nie daje – płacony jest w takiej samej wysokości bez względu na to czy podmiot dokonuje inwestycji, czy cały zysk transferuje za granicę.

Wprowadzenie podatku obrotowego może zatem skutkować masowymi likwidacjami lub upadłościami podmiotów operujących na małej marży zysku lub na rzecz większych podmiotów, które włączą ich zadania w swoje struktury. A to prowadzić może z jednej strony do zwiększenia bezrobocia, z drugiej strony do dalszej koncentracji własności i dalszego ograniczenia klasy średniej. A to już są procesy, które mogą być groźne dla dalszego rozwoju narodu, poprzez z jednej strony spotęgowanie kryzysu demograficznego i dalsze obniżenie dzietności, a z drugiej strony wzmocnienie tego procesu poprzez dalszą emigrację zarobkową do krajów Europy Zachodniej, dla której Polacy stanowią bardzo atrakcyjnych imigrantów, bo się dobrze asymilują.

Podatek obrotowy może być także czynnikiem zwiększającym rozwarstwienie społeczeństwa polskiego, co może sprzyjać tendencjom antydemokratycznym lub odśrodkowym.

Paweł Pelc

radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego Pawła Pelca

Wiceprezes Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego UNFE

16.06.2011 r.